O στρατός του βασιλείου της Σαρδηνίας ηττάται κατά κράτος από τον Αυστριακό στρατό στο Πεδεμόντιο, κοντά στη Νοβάρα. Πρόκειται για τον πρώτο πόλεμο της Ιταλικής Ανεξαρτησίας, του αποκαλούμενου Risorgimento, που είχε ξεκινήσει τον Μάρτιο του 1848, με το μικρό βασίλειο της Σαρδηνίας να επιτίθεται κατά των Αυστριακών για την απελευθέρωση των εδαφών που κατοικούνταν από Ιταλούς στην ηπειρωτική Ιταλική χερσόνησο.
Το 1848, ήταν ένα έτος επαναστάσεων σε όλη την Ευρώπη, με τους λαούς να απαιτούν συμμετοχή στην εξουσία και άρση του αποκλεισμού που έθεταν οι αριστοκρατικοί οίκοι, στην πολιτική, στην οικονομία, στους θεσμούς γενικότερα. Στην Ιταλία, οι μονάρχες των μικρών βασιλείων των δύο Σικελιών, της Τοσκάνης και του Πεδεμοντίου, αναγκάστηκαν από τη λαϊκή πίεση να παραχωρήσουν Σύνταγμα αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Σε ελάχιστο χρόνο, κι ενώ στη Γαλλία ξεσπούσε η λαϊκή επανάσταση κατά του Λουδοβίκου-Φιλίππου, επαναστάσεις ξέσπασαν και στις ιταλικές επαρχίες της Αυστριακής αυτοκρατορίας, στο Μιλάνο και στη Βενετία αναγκάζοντας τον αυστριακό στρατό σε υποχώρηση. Με τις στάσεις να μεταδίδονται σαν πυρκαγιά ακόμα και στην ίδια τη Βιέννη, ο βασιλιάς της Σαρδηνίας κήρυξε τον πόλεμο στην Αυστρία σε μια κίνηση σκοπιμότητας.
Ο βασιλιάς Κάρολος-Αλβέρτος της Σαρδηνίας, φοβούμενος μια ανατρεπτική επανάσταση και στο δικό του βασίλειο (σαν εκείνο που οδήγησε στην ανατροπή του ηγεμόνα της Πάρμας) φάνηκε σαν εκφραστής της πατριωτικής και φιλολαϊκής μερίδας οδηγώντας την ιταλική παλιγεννεσία στην απελευθέρωση. Ήταν ένα ρίσκο αλλά η κατάσταση της Αυστρίας φαινόταν απελπιστική και ο Κάρολος ήλπιζε πως ο Αυστριακός αυτοκράτορας, Φερδινάνδος ο Α΄, θα επέλεγε το λιγότερο κακό, καταπνίγοντας την επανάσταση στα εδάφη του παρά να κυνηγάει Ιταλούς στα νότια των επαρχιών του. Ατυχώς, έκανε λάθος. Ο αυστριακός στρατός υπό τον στρατάρχη Γιόσεφ Ραντέτσκυ περιχαρακώθηκε σε μια ισχυρή τοποθεσία, ένα τετράγωνο μεταξύ οχυρών και ποταμών και κινούμενος διαδοχικά εντός του, απέκρουσε και κατίσχυσε εύκολα των ατάκτων επαναστατών και των λίγων Σαρδηνίων στρατιωτών.
Πολεμώντας μόνος, χωρίς την υποστήριξη των υπολοίπων ιταλικών κρατών, ο βασιλιάς Κάρολος-Αλβέρτος της Σαρδηνίας, που είχε απορρίψει την ανακωχή δέκα μέρες πριν και ξεκινήσει τον πόλεμο απέναντι σε διπλάσιους σχεδόν αντιπάλους, οδηγείται σε αναγκαστική παύση πυρός. Επτά μήνες μετά, τον Μάρτιο του 1849, κίνησε και πάλι τον στρατό του μικρού βασιλείου, που περιστοιχιζόταν από τους χιλιάδες ενθουσιώδεις εθελοντές κατά των Αυστριακών.
Με τον δεύτερο γύρο των αυστρο-ιταλικών συγκρούσεων, ο αυστριακός στρατός, που είχε στο μεταξύ ενισχυθεί, ανέλαβε αυτή τη φορά την πρωτοβουλία των κινήσεων και θα προελάσει ακάθεκτος κερδίζοντας κι άλλες νίκες μέσα σε δύο μέρες. Πρώτη επιτυχία του Ραντέτσκυ ήταν η κατάληψη της οχυρής πόλης της Μορτάρα. Οι 48.000 άνδρες των Σαρδηνίων και των συμμάχων τους κινήθηκαν για να την ανακαταλάβουν αλλά εκεί βρέθηκαν μπροστά σε 75.000 Αυστριακούς που κατείχαν ισχυρότερες θέσεις και πολύ περισσότερο πυροβολικό.
Στη μάχη που ακολούθησε κοντά στη Νοβάρα -πεδίο σύγκρουσης κι άλλων στρατών κατά το Μεσαίωνα- 45 χλμ. από το Μιλάνο, οι Ιταλικές δυνάμεις ηττήθηκαν κατά κράτος και διαλύθηκαν. Η περιπέτεια του Καρόλου-Αλβέρτου ήρθε σε ένα τέλος με τον χειρότερο τρόπο. Το βασίλειο της Σαρδηνίας υποχρεώθηκε σε υπέρογκες αποζημιώσεις 65 εκατομμυρίων φράγκων και εδαφικούς περιορισμούς και η ιταλική ενοποίηση απέτυχε λόγω ασυνεννοησίας. Ο νικητής, γηραιός στρατάρχης Ραντέτσκυ, λούστηκε με δόξα, τίτλους και παράσημα ενώ ένα διάσημο εμβατήριο, που επιζεί μέχρι σήμερα, γράφτηκε προς τιμήν του.
Όμως, η ήττα του Καρόλου-Αλβέρτου επέφερε μια νέα σειρά αλλαγών. Συντετριμμένος από το βάρος της αποτυχίας του, θα παραιτηθεί από το θρόνο υπέρ του γιού του, πρίγκηπα Βίκτωρος-Εμμανουήλ. Ο τελευταίος, ετοιμάστηκε για να αναλάβει και πάλι δράση. Ως νέος βασιλιάς της Σαρδηνίας, ο Βίκτωρ-Εμμανουήλ ο δεύτερος έμελλε να γίνει ο πρώτος βασιλιάς της Ιταλίας.
Μαθαίνοντας από τα λάθη του πατέρα του, έλαβε τις σωστές αποφάσεις: Διόρισε πρωθυπουργό τον Καμίλο Μπένσο, κόμητα του Καβούρ, συμμετείχε με εκστρατευτικό σώμα μαζί με τους Βρετανούς και Γάλλους στην εκστρατεία της Κριμαίας κατά του τσάρου Νικολάου, το 1855 και υποστήριξε την “εκστρατεία των 1000” του Τζιουζέπε Γκαριμπάλντι, που θα οδηγήσει στο νέο γύρο της ιταλικής επανάστασης και την ανακήρυξη του βασιλείου της Ιταλίας και του ιδίου ως “Padre della Patria”.
