Δύο εβδομάδες μετά την έναρξη της εισβολής των Ιαπώνων, η βρετανική αποικία του Χονγκ Κονγκ παραδίδεται. Οι Ιάπωνες εισέβαλαν στο συγκεκριμένο στρατηγικό σύμπλεγμα νήσων την επομένη της επίθεσής τους στο Περλ Χάρμπορ, ως μέρος μιας μεγάλης εκστρατείας-σοκ για να καταβάλλουν όσους περισσότερους εχθρικούς στόχους μπορούσαν, πριν οι αντίπαλοί τους αναλάβουν από τον αιφνιδιασμό. Απέναντί τους αμυνόταν μια μικτή δύναμη απο Βρετανούς, Καναδούς και Ινδούς μαζί με την πρόσφατα συγκροτημένη εθελοντική δύναμη αυτοάμυνας.
Βρισκόμαστε στα 1941. Σαράντα περίπου χρόνια πριν, στα 1902, η Ιαπωνία ήταν ο μεγαλύτερος και πλέον ισχυρός και αξιόπιστος σύμμαχος της Βρετανίας στην ανατολική Ασία. Τότε, βέβαια, η Κίνα ήταν ένας οπισθοδρομικός γίγαντας και οι Βρετανοί νοιάζονταν περισσότερο για την αναχαίτιση της επεκτατικότητας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ο Ρωσοϊαπωνικός πόλεμος του 1904-1905 και οι συντριπτικές ιαπωνικές νίκες στη θάλασσα έθεσαν οριστικά τέρμα στις ρωσικές φιλοδοξίες, αλλά άνοιξαν μια πόρτα που δεν θα έκλεινε εύκολα. Στα επόμενα χρόνια, η Ιαπωνία επεκτάθηκε στην Κορέα και λίγο αργότερα στην Κινεζική Μαντζουρία και Μογγολία, ενώ οι ορέξεις της δεν είχαν όριο.
Το 1921, η Βρετανοϊαπωνική Συμμαχία τερματίστηκε, ενώ η Ιαπωνία καταλάμβανε μεγάλες περιοχές της Κίνας. Το 1938, οι Ιάπωνες κατέλαβαν εκτάσεις λιγότερο από 24 χλμ. μακρυά από το στρατηγικό λιμάνι του Χονγκ Κονγκ, που ανήκε στο βρετανικό στέμμα. Την εποχή εκείνη, η Βρετανία υποστήριζε την εθνικιστική Κίνα του πολεμάρχου και δικτάτορα Τσιανγκ Κάι Σεκ, στον οποίο παρέδιδε τεράστιες ποσότητες πολεμοφοδίων για τις μάχες του κατά των Ιαπώνων. Υπολογίζεται πως το 40% των εφοδίων αυτών περνούσε μέσα από το Χονγκ Κονγκ, καθώς η Ιαπωνία είχε καταλάβει τα άλλα μεγάλα κινεζικά λιμάνια.
Το Χονγκ Κονγκ ήταν ένα βαθύ νησιωτικό λιμάνι στη Νότια Σινική Θάλασσα ενώ η βρετανική αποικία επεκτεινόταν και στην αντίπερα ηπειρωτική ακτή σε μια ενδοχώρα που συνολικά κάλυπτε περί τα 1.100 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η θέση του και η σημασία του ως κέντρο εμπορίου αλλά κυρίως ως στρατηγική είσοδος πολεμικών εφοδίων το κατέστησε στόχο προτεραιότητας για τους Ιάπωνες.
Η βρετανική διοίκηση είχε αρχίσει ήδη από τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας να προετοιμάζεται για πόλεμο, οχυρώνοντας τις πλαγιές και επιστρατεύοντας τον τοπικό πληθυσμό σε πολιτοφυλακή (Επικουρικές Μονάδες Άμυνας και το Αμυντικό Σώμα Εθελοντών του Χονγκ Κονγκ-HKVDC), ενώ μετακίνησε εκεί μονάδες στρατού από την Ινδία και τον Καναδά. Το 1941, οι δυνάμεις που είχαν συγκεντρωθεί για την άμυνα του αποικιακού προπυργίου ήταν 14.000 άνδρες κάθε ειδικότητας, αλλά ο χώρος ελιγμών ήταν σχεδόν ανύπαρκτος και τα μέσα υποστήριξης φτωχά, από μόλις ένα αντιτορπιλικό, μικρό αριθμό τορπιλακάτων και πέντε πολεμικά αεροσκάφη.
Έναντι αυτών, παρατάχθηκαν 30 χιλιάδες περίπου άνδρες του Ιαπωνικού αυτοκρατορικού στρατού, 50 αεροσκάφη κι ένας στολίσκος του ναυτικού με ένα καταδρομικό και δέκα αντιτορπιλικά, κανονιοφόρους και τορπιλακάτους. Με την κλασική τακτική των Ιαπώνων περί αιφνιδιασμού, οι μονάδες τους άνοιξαν πυρ κατά των αμυνομένων στα χαρακώματα της μικρής ηπειρωτικής ενδοχώρας στις 8 Δεκεμβρίου 1941, λίγες μόνο ώρες μετά την εξαπόλυση της επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ.
Οι βρετανικές δυνάμεις κάμφθηκαν στο κέντρο της παράταξής τους, τη λεγόμενη “Gindrinkers line”, συμπαρασύροντας και τις άλλες πτέρυγες σε τακτική υποχώρηση. Στις 12 Δεκεμβρίου, όλες οι μονάδες που τα είχαν καταφέρει να περάσουν στο νησί του Χονγκ Κονγκ είχαν οχυρωθεί και περίμεναν την επόμενη φάση της ιαπωνικής επίθεσης.
Στις 18 Δεκεμβρίου, μετά από μια εβδομάδα ισχυρότατου βομβαρδισμού από αέρος και ξηράς, που έπληξαν την πυκνοκατοικημένη πόλη και αποσάθρωσαν τις θέσεις πυροβολικού και τις αποθήκες καυσίμων, οι Ιάπωνες άρχισαν να περνούν τη στενή λωρίδα θάλασσας. Τρία συντάγματα πεζικού της 38ης Ιαπωνικής Μεραρχίας Πεζικού πέρασαν σε δύο σημεία αργά το απόγευμα. Οι Βρετανοϊνδικές δυνάμεις άνοιξαν πυρ διασκορπίζοντας μερικές βάρκες και προξενώντας απώλειες αλλά οι Ιάπωνες συνέχισαν την επίθεση. Μέχρι τα μεσάνυχτα, το ιαπωνικό προγεφύρωμα είχε εξασφαλιστεί με έξι τάγματα, που συνέχισαν να πολεμούν μέσα στις επόμενες μέρες, μαζί με ενισχύσεις και υπό την κάλυψη του πυροβολικού από την ηπειρωτική ακτή.
Οι Βρετανοί προσπάθησαν να αντεπιτεθούν σε μερικές περιπτώσεις, αλλά η συνέχιση των επιχειρήσεων γινόταν όλο και πιο δύσκολη. Την παραμονή των Χριστουγέννων, μετά από επίμονες μάχες απέναντι σε υπερδιπλάσιες δυνάμεις, ο βρετανός κυβερνήτης Mark Aitchison ο νεότερος, αποδέχτηκε το μοιραίο και διέταξε την παράδοση για να αποφύγει μεγαλύτερη αιματοχυσία. Ήδη άλλωστε τα περιστατικά σφαγών αιχμαλώτων και αμάχων είχαν πολλαπλασιαστεί.
Ήταν η πρώτη παράδοση κυριάρχου βρετανικού εδάφους στον πόλεμο. Για τους ντόπιους σηματοδότησε μια περίοδο τριών ετών και οκτώ μηνών κατοχής, στη διάρκεια της οποίας πάνω από 10.000 πέθαναν από κακομεταχείριση, βασανιστήρια και βιασμούς. Η μέρα μνημονεύεται ακόμα ως τα “Μαύρα Χριστούγεννα”.
