Αν κάποιος μας ρωτούσε ποια ήταν η χειρότερη χρονιά στην ανθρώπινη ιστορία, μπορεί να απαντούσαμε το 1939 όταν ξεκίνησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ή το 1918, όταν η πανδημία της γρίπης σκότωσε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους, ή ίσως το 1349, όταν ο Μαύρος Θάνατος σκότωσε έως και τους μισούς Ευρωπαίους. Σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες όμως, η σωστή απάντηση είναι σε ένα έτος που οι περισσότεροι άνθρωποι πιθανότατα δεν είχαν καν σκεφτεί: το 536 μΧ.
“Ήταν η αρχή μιας από τις χειρότερες περιόδους να είναι ζει κάποιος, αν όχι το χειρότερο έτος”, δήλωσε ο αρχαιολόγος του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Μάικλ ΜακΚόρμιτς στο Science Magazine. Η μελέτη που συνέταξε μαζί με τους συνεργάτες του, αποφάνθηκε πως με αρχή το έτος 536 μΧ και μέχρι το 660 μΧ, η ανθρωπότητα πέρασε μια τεράστια κρίση.
Το 536 ήταν το δέκατο έτος της βασιλείας του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Τίποτα το ασυνήθιστο δεν συνέβαινε στην ανθρωπότητα μέχρι εκείνο το έτος, όταν ξαφνικά οι άνθρωποι παρατήρησαν κάτι παράξενο να συμβαίνει στον ουρανό, με την εμφάνιση μιας μυστηριώδους “ομίχλης” που μείωνε την ακτινοβολία του ήλιου που έφτανε στη Γη. Η πτώση της θερμοκρασίας προκάλεσε ξηρασία και απώλειες καλλιεργειών, που με τη σειρά τους έφεραν τους ανθρώπους στο χείλος της καταστροφής.
Το έτος 536 μΧ έλαβαν χώρα στο βόρειο ημισφαίριο, μια σειρά από ακραία καιρικά φαινόμενα, που οδήγησαν σε αποτυχημένες σοδειές, λιμό και μεγάλες γεωπολιτικές αναταραχές. Πρόκειται για τη σπουδαιότερη καιρική αλλαγή που έλαβε χώρα τα τελευταία τουλάχιστον 2.000 χρόνια.
Η σπουδαιότερη ιστορική πηγή για το φαινόμενο, προέρχεται από το Βυζαντινό ιστορικό Προκόπιο, ο οποίος, στο έργο του »Η Ιστορία των Πολέμων», έγραψε: »Εκείνο το έτος (536), συνέβη ένα τρομερό γεγονός. Ο ήλιος δεν έλαμπε, έμοιαζε σαν να ήταν σε έκλειψη και οι ακτίνες του δεν ήταν καθαρές». Υπάρχουν ανάλογες αναφορές από την Ευρώπη μέχρι τη Κίνα. Περιγράφουν ξηρασία, εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, χιόνια τους καλοκαιρινούς μήνες και αποτυχία των σοδειών.
Την ίδια περίοδο, καταγράφονται μεγάλες επιδημίες, όπως η «επιδημία του Ιουστινιανού» τα έτη 541-542 μΧ. Το γεγονός αυτό, έχει συνδεθεί με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, διότι προκάλεσαν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, που βοήθησαν στην εξάπλωση ασθενειών.
Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις από τα γεγονότα του 536-536 μΧ, φαίνεται πως ήταν μεγάλες. Συμπίπτουν με τη κατάρρευση της τότε μεγαλύτερης πόλης του κόσμου, της Τέοτιουακάν στη Κεντρική Αμερική, εξαιτίας της ξηρασίας και των κοινωνικών προβλημάτων που ακολούθησαν. Την ίδια εποχή μεγάλες Μογγολικές φυλές μεταναστεύουν προς τα δυτικά, η Περσική Αυτοκρατορία των Σασσανιδών καταρρέει και τα πρώτα Τουρκμενικα φύλα κινούνται προς της δύση. Κατά αυτό το τρόπο στρώθηκε το έδαφος για τη σταδιακή ανάπτυξη του Ισλαμικού στοιχείου.
Εικάζεται ότι τα καιρικά φαινόμενα του 535-536 μΧ, προκλήθηκαν από την ισχυρότατη έκρηξη του ηφαιστείου Ίλιοπάγκο στο Σαν Σαλβαδόρ. Πυρήνες πάγου από τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική, έδωσαν ενδείξεις μιας δεύτερης έκρηξης το 540 μΧ, η οποία παρέτεινε τα ακραία φαινόμενα.
Σε δείγματα πάγου ανακαλύφθηκαν ίχνη μολύβδου που ανάγονται στο 660 μΧ και αποδίδονται σε ανθρώπινη μεταλλευτική δραστηριότητα και συγκεκριμένα σε εξόρυξη κοιτασμάτων αργύρου που προέρχονται από επεξεργασία κοιτασμάτων μολύβδου, γεγονός που συνδέεται με αυξημένη οικονομική δραστηριότητα και γενικότερη ανάκαμψη. Από αυτά τα ευρήματα, εικάζεται πως έπρεπε να περάσει πάνω από ένας αιώνας για να μπορέσει η ανθρωπότητα να ορθοποδήσει.
Η έκρηξη του 536 μΧ υπολογίζεται ότι σκότωσε στιγμιαία 100.000 ανθρώπους και εκτόπισε άλλες 400.000. Μάλιστα η έκρηξη ήταν η δεύτερη ισχυρότερη τα τελευταία 200.000 χρόνια, μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Τόμπα πριν από 70.000 χρόνια.
