Οι σταυροφορίες ήταν πολυεθνικές εκστρατείες που οργανώνονταν από τα τέλη του 11ου αιώνα, με κεφαλή την εκκλησία της Ρώμης, ορμώμενες από το πανχριστιανικό κίνητρο της απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων από τους Μουσουλμάνους.
Ενώ, όμως, οι τρεις πρώτες εκστρατείες κινήθηκαν προς την κατεύθυνση των ιστορικών χώρων της γέννησης του Χριστιανισμού, η 4η μετατοπίστηκε προς το Ανατολικό Ρωμαϊκό και αδελφό χριστιανικό κράτος, που από τον 8ο αιώνα αποτελούσε το ανάχωμα του Χριστιανισμού έναντι των αλλοθρήσκων. Xριστιανικό αλλά ορθόδοξο, πράγμα που το κατηγοριοποιούσε στο επίπεδο της αίρεσης, το Βυζάντιου αποτελούσε δύναμη ανταγωνιστική των δυτικών χριστιανικών βασιλείων, όχι μόνο πολιτικά αλλά και θρησκευτικά και κυρίως εμπορικά.
Το Φθινόπωρο του 1202 μια ισχυρή δύναμη Σταυροφόρων έφτασε στο εμπορικό λιμάνι της Ζάρας, στα παράλια της Αδριατικής. Το ό,τι ακολούθησε μόνον από χριστιανικά και ιπποτικά ιδεώδη δεν εμπνεόταν. Η πόλη αλώθηκε και λεηλατήθηκε άγρια, προκαλώντας τον αποτροπιασμό του χριστιανικού κόσμου και οδηγώντας τον Πάπα Ιννοκέντιο τον ΙΙΙ να τους αφορίσει, αλλά το κακό είχε γίνει.
Τα λάφυρα από την εύκολη σχετικά νίκη έκαναν τους “στρατιώτες του Χριστού” να συνεχίσουν τη δράση τους. Υποκινούμενη από οικονομικά και πολιτικά κίνητρα (κυρίως Ενετικά αλλά και μετά από ανάμιξη βυζαντινών αρχόντων που ήθελαν την αλλαγή εξουσίας), η 4η Σταυροφορία θα συνεχίσει την πορεία της μέσα από τα εδάφη της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι που το καλοκαίρι του 1203 θα φτάσει κάτω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης.
Οι σταυροφόροι θα εξαπολύσουν την πρώτη τους επίθεση κατά των τειχών στις 17 Ιουλίου αλλά θα αποκρουστούν από τη φρουρά των Βαράγγων. Ο αυτοκράτορας Αλέξιος ο Γ΄ Άγγελος θα οδηγήσει μια δύναμη 17 βάνδων (8.500 άνδρες) έξω από τα τείχη σε καταδίωξη των Φράγκων χωρίς αποτέλεσμα. Οι τελευταίοι τις επόμενες μέρες θα εκτοξεύσουν πυροφόρα βλήματα που θα κατακάψουν σημαντικό μέρος της Πόλης αφήνοντας 20.000 πολίτες άστεγους.
Η κίνηση αυτή, σε συνδυασμό με την παρουσία 10 χιλιάδων σταυροφόρων και 200 Ενετικών πλοίων, οδήγησε σε στάση αναγκάζοντας τον Αλέξιο να διαφύγει από την Πόλη και τους κύκλους των στασιαστών να ανακηρύξουν τον τυφλωμένο και φυλακισμένο Ισαάκιο τον Β΄ Άγγελο σε αυτοκράτορα (παράτυπα, αφού η αρτιμέλεια του αυτοκράτορα ήταν προαπαιτούμενο για την άσκηση των καθηκόντων του).
Οι σταυροφόροι αποχώρησαν αναγνωρίζοντας την έλλειψη προετοιμασίας και την επίτευξη μερικώς του στόχου τους (απομάκρυνση του Αλεξίου του Γ΄). Θα επιστρέψουν το επόμενο έτος και θα επιτύχουν την κατάληψη της Πόλης.
