Δεκέμβριος, 1944: Το μεγάλο συλλαλητήριο του ΕΑΜ στο κέντρο της Αθήνας διακόπτεται ξαφνικά από πυροβολισμούς στο ύψος της πλατείας Συντάγματος. Το αποτέλεσμα είναι 28 νεκροί διαδηλωτές και 100 περίπου τραυματίες. Είχε προηγηθεί η απαίτηση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας να τηρηθούν οι υπογραφές της Καζέρτας και να διαλυθούν οι ένοπλες ομάδες, πλην της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας, του Ιερού Λόχου και τμημάτων του ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ, αντιπροσωπευτικών της πολιτικής τους ισχύος.
Βρισκόμαστε σε μια κομβική στιγμή για το σύγχρονο Ελληνισμό. Η Αθήνα αναπνέει δύο σχεδόν μήνες ελευθερίας μετά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Οι γερμανικές φρουρές έχουν εγκαταλείψει το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδος εκτός από κάποιες, που παραμένουν απομονωμένες και σχεδόν ακίνδυνες σε μικρά νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη. Η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση έχει επιστρέψει μαζί με το Ναυτικό και Βρετανικά στρατεύματα και υπηρεσίες έχουν αποβιβαστεί στον Πειραιά και έχουν απλωθεί σε σημαντικό μέρος του εθνικού δικτύου. Ενώ οι αντιστασιακές ομάδες και οργανώσεις έχουν σμίξει μαζί με τις αρχές, για να καθορίσουν το μεταπολεμικό καθεστώς.
Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα των ημερών. Μετά από 45 περίπου χρόνια πολιτικού αναβρασμού, πολέμων, πολιτειακών τριβών, κινημάτων και αντικινημάτων, μια μεγάλη εθνική καταστροφή στη Μικρά Ασία, τέσσερα χρόνια δικτατορικής διακυβέρνησης του Μεταξά και άλλα τόσα ξένης κατοχής, η στιγμή αποκτούσε δυναμική μεγάλης ευκαιρίας: που ή θα έσβηνε το σαθρό παρελθόν θέτoντας σταθερές βάσεις για το μέλλον ή θα έκανε στροφή προς τον όλεθρο.
Τους μήνες αυτούς, οι επαφές μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών ομάδων συνιστούν την κορύφωση της διαδικασίας πολιτικής συνεννόησης που λαμβάνει χώρα από το 1942 ως το 1944 με τη στήριξη των Βρετανών, για να μπορέσει η Ελλάδα να δημιουργήσει ενιαίο μέτωπο κατά του Άξονα. Η προσπάθεια επικεντρώθηκε στην συγκρότηση αφενός εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και τακτικών στρατιωτικών δυνάμεων αέρος, ξηράς και θαλάσσης στην Μέση Ανατολή, κατά τα πρότυπα και άλλων ξένων κυβερνήσεων υπό την αιγίδα των Συμμάχων και αφετέρου στη συγκρότηση, εκπαίδευση και ενδυνάμωση των αντιστασιακών οργανώσεων στην κατεχόμενη Ελλάδα, που θα αποτελούσαν ικανό παράγοντα φθοράς του Άξονα στην Ευρώπη.
Οι προσπάθειες των Βρετανών και Ελλήνων της εξόριστης κυβέρνησης συναντούσαν ένα σημαντικό εμπόδιο στη μορφή του ΕΑΜ. Ελεγχόμενο από το Κομμουνιστικό Κόμμα, το τελευταίο είχε κατορθώσει να λειτουργήσει καλύτερα και να ισχυροποιηθεί, περισσότερο από κάθε άλλη αντιστασιακή οργάνωση.
Οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ αντιδρούσαν στην προοπτική μιας μεταπολεμικής φιλοβρετανικής κυβέρνησης με συμμετοχή παλαιών πολιτικών παρατάξεων, πόσο μάλλον υπό βασιλική εξουσία. Αντίθετα, ευνοούσαν την προσέγγιση με την ιδεολογικά συγγενή Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, στις αρχές του 1944, η προτροπή της ίδιας της σοβιετικής ηγεσίας προς το ΕΑΜ να συνεργαστεί σε μια κυβέρνηση συνεννόησης, έκαμψε τις αντιστάσεις του, κάνοντας τη συνάντηση, αρχικά στην Ελλάδα και στη συνέχεια στο Λίβανο, των πολιτικών του εκπροσώπων με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις δυνατή.
Τελικά στην συμφωνία της Καζέρτας στην Ιταλία, το Σεπτέμβριο του 1944, υπήρξε συναίνεση για συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας, στην υποία θα υπάγονταν οι αντιστασιακές οργανώσεις.
Με την επιστροφή της εξόριστης κυβέρνησης στην Αθήνα, τον Οκτώβριο του 1944, το ΕΑΜ έδειξε να συνεργάζεται αλλά μετακίνησε τις δυνάμεις του στην πρωτεύουσα και άλλες μεγάλες πόλεις. Η κατάσταση τόσο σε κυβερνητικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κοινωνικό εκτραχυνόταν ώρα με την ώρα, καθώς είχε κορυφωθεί το ζήτημα του αφοπλισμού των αντιστασιακών οργανώσεων και της συγκρότησης ενιαίου εθνικού στρατού.
Τη 2α Δεκεμβρίου, οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ στην κυβέρνηση παραιτήθηκαν. Μια διαδήλωση που ανακοινώθηκε πως θα πραγματοποιούσε στο κέντρο της πόλης το ΕΑΜ επετράπη από την αστυνομία αλλά μετά από πληροφορίες για κίνδυνο επεισοδίων, η άδεια ανακλήθηκε. Παρόλα αυτά το συλλαλητήριο έγινε με ανακοίνωση του ΚΚΕ για γενική απεργία, ενώ διέταξε την ΕΑΜική πολιτοφυλακή να μην παραδώσει τον οπλισμό της.
Η διαδήλωση όπως αναφέραμε κατέληξε σε σφαγή καθώς αστυνομικοί άνοιξαν πυρ εναντιόν της σε μια κίνηση για την τρομοκράτηση του πλήθους και μάλλον την “επίδειξη” ισχύος για το ποιές πολτικές δυνάμεις είχαν την εξουσία στη χώρα. Την επομένη, σε νέα διαδήλωση για την κηδεία των νεκρών το σκηνικό επαναλήφθηκε. Ο «ματωμένος Δεκέμβρης» ξεκινούσε.
