Υπογράφεται στην Ουάσιγκτον μεταξύ 12 κρατών η ιδρυτική Συνθήκη του Οργανισμού Βορειο-Ατλαντικού Συμφώνου (North Atlantic Treaty Organization, ΝΑΤΟ).
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τελειώσει, οι δυνάμεις του Άξονα είχαν νικηθεί και 12 εκατομμύρια περίπου ξένοι στρατιώτες (2 εκατομμύρια Αμερικανοί και 10 εκατομμύρια Σοβιετικοί) βρίσκονταν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Με τον Κόκκινο Στρατό να μην έχει πρόθεση αποχώρησης οι ανησυχίες των δυτικών χωρών εξελίχθηκαν σε προσπάθεια να εξασφαλίσουν μια μόνιμη δέσμευση των ΗΠΑ στη συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης. Οι ίδιες οι ΗΠΑ, απρόθυμες αρχικά, άρχισαν σταδιακά να βλέπουν τον κίνδυνο να μετατραπεί η Ευρωπαϊκή ήπειρος (και όχι μόνο αυτή) σε μια μεγάλη ζώνη επιρροής -ή και πλήρους ελέγχου- της ΕΣΣΔ.
Με αυτό το σκεπτικό, δημιουργήθηκε με την υπογραφή των ΗΠΑ, του Καναδά, της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Νορβηγίας, της Δανίας, της Ισλανίας, του Λουξεμβούργου και της Πορτογαλίας μια αμυντική συμμαχία για τη συλλογική ασφάλεια στην Ευρώπη. Οι δύο αμερικανικές και δέκα ευρωπαϊκές χώρες συμφώνησαν πως επίθεση εναντίον ενός θα σημαίνει επίθεση κατά όλων, ενώ δήλωναν την προσήλωσή τους στην ειρήνη και στη σταθερότητα και δεσμεύονταν να συνεργαστούν στενά για την δημιουργία πνεύματος ασφάλειας στον μεταπολεμικό κόσμο, κάτι απαραίτητο για την ανοικοδόμηση που βρισκόταν σε εξέλιξη.
Συμμαχία πολιτική και στρατιωτική στη συνέχεια, το ΝΑΤΟ οργανώθηκε για να αποτελέσει χώρο συννενόησης των δυτικών φιλελεύθερων κρατών, για αυτό και η οργανωτική του πυραμίδα δεν περιλαμβάνει μόνο στρατιωτικούς αλλά και πολιτικούς προϊσταμένους. Το σύνθημά του: Animus in consulendo liber (μυαλό ελεύθερο να σκεφτεί) προήλθε από ένα απόσπασμα του Ρωμαίου ιστορικού, Γάιου Σαλλουστίου Κρίσπου (“Η συνομωσία του Κατιλίνα”) και συμβολίζει την ικανότητα της ελεύθερης σκέψης να λειτουργήσει εποικοδομητικά παρά τις διαφωνίες.
Σταδιακά, το ΝΑΤΟ θα εξελιχθεί σε έναν ισχυρό πολιτικό οργανισμό με στρατιωτικό σκέλος, θα ενισχυθεί με την είσοδο νέων κρατών (Ελλάδας και Τουρκίας το 1952, Δυτικής Γερμανίας το 1955, Ισπανίας το 1982, Πολωνίας, Ουγγαρίας, Τσεχίας το 1999 κ.ο.κ.) φτάνοντας τα 30 μέλη. Αν και δεν εξελίχθηκε στον έναν ενιαίο στρατό με κοινή εκπαίδευση, εξοπλισμό, υποστήριξη και στολή που οραματίστηκε ο πρώτος ανώτατος διοικητής του, στρατηγός Αϊζενχάουερ, πέτυχε στην αποστολή του, να αποτρέψει ένα νέο ευρωπαϊκό πολέμο και να προωθήσει τη συνεργασία μεταξύ των μελών του.
Το ΝΑΤΟ ενέπνευσε την δημιουργία αντιστοίχων συμμαχιών στην περιφέρεια της Σοβιετικής σφαίρας επιρροής με σκοπό να επιτευχθεί αυτό που ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ ονόμασε “πολιτική ανάσχεσης” (containment policy), αναφερόμενος στον υπονομευτικό τρόπο δράσης των κομμουνιστικών οργανώσεων και την πολιτική παρέμβαση που επεδίωκαν με τη στήριξη της Μόσχας. Έτσι, αν το ΝΑΤΟ εξυπηρετούσε την “ανάσχεση” στην περιοχή Ευρώπης-Ατλαντικού, το Σύμφωνο της Βαγδάτης (1955) έκανε το ίδιο στην Κεντρική Ασία από την Τουρκία ως την Ινδία, ο Οργανισμός Συμφώνου Νοτιο-Ανατολικής Ασίας (SEATO) του 1954 στην περιοχή του Νοτίου Ειρηνικού-Ινδικού και η Αμυντική Συνθήκη Αυστραλίας-Νέας Ζηλανδίας-ΗΠΑ (ANZUS) στην Ωκεανία.
Στα αρνητικά της ίδρυσης του ΝΑΤΟ, εντάσσονται η ενθάρρυνση της σύστασης του αντίπαλου δέους, δηλαδή της στρατιωτικής συμμαχίας των ανατολικοευρωπαϊκών κρατών υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης -το Σύμφωνο της Βαρσοβίας-, η μη αποτροπή εντάσεων στο εσωτερικό του, όπως εκείνων μεταξύ Γαλλίας και ΗΠΑ που οδήγησαν στη απόσυρση της Γαλλίας από το στρατιωτικό σκέλος του και βέβαια η αδυναμία του να σταματήσει την επιθετικότητα της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου. Ακόμη ως αρνητικό στοιχείο του ΝΑΤΟ είναι η εξέλιξη του μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, ως εργαλείου στρατιωτικής παρέμβασης στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, χωρίς όμως σαφή στόχο, αποστολή και δυνατότητα χάραξης πολιτικής συνέχειας.
