Σε μια στιγμή απίστευτης φόρτισης, ο αρχηγός της Εθνικής Αστυνομίας του Νοτίου Βιετνάμ, ταξίαρχος Nguyen Ngọc Loan, εκτελεί τον Nguyen Van Lem, μέλος του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου του Βιετνάμ μπροστά στον φωτογράφο του Associated Press Έντυ Άνταμς και έναν κινηματογραφιστή του NBC.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 31 Ιανουαρίου 1968: Επίθεση του Τετ, μαζική εφόρμηση στο Νότιο Βιετνάμ
Το γεγονός έλαβε χώρα στις δύσκολες πρώτες ώρες της μεγάλης βορειοβιετναμικής επίθεσης του Τετ, σε μια μέρα που οι Βιετκόνγκ είχαν σκοτώσει πολλούς αμάχους και μέλη της αστυνομίας. Ο Van Lem, λοχαγός των Βιετ Κονγκ (με το ψευδώνυμο Bay Lop), συνελήφθη τη δεύτερη μέρα της επίθεσης στην περιοχή της παγόδας An Quang, κοντά σε μαζικό τάφο και η εκτέλεσή του θεωρήθηκε δικαιολογημένη από τους παρισταμένους.
Αν και οι εξωδικαστικές εκτελέσεις απαγορεύονταν με βάση τους νόμους της Δημοκρατίας του Βιετνάμ, ο ταξίαρχος Loan θεώρησε πως οι συνθήκες το επέβαλαν. Ο Lem συνελήφθη με πολιτικά ρούχα και σύμφωνα με τις αναφορές είχε σκοτώσει με μαχαίρι λίγο πριν έναν Νοτιοβιετναμέζο αντισυνταγματάρχη, τον Nguyen Tuan, τη νεαρή γυναίκα του, τα έξι παιδιά τους και την 80χρονη μητέρα του. Ήταν ένα μόνο από τα πολλά παρόμοια επεισόδια στο δράμα του διχασμού του Βιετνάμ.
Όταν ρωτήθηκε χρόνια μετά, ο ταξίαρχος Loan είπε: “αν διστάσεις, αν δεν κάνεις το καθήκον σου, οι άνδρες σου δεν θα σε ακολουθήσουν”. Η εικόνα, όμως, που μεταδόθηκε σε όλο τον κόσμο, μετέδωσε διαφορετικό μήνυμα και στήριξε το αντιπολεμικό μέτωπο. Έδειξε έναν φοβισμένο άνδρα (36 ετών τη στιγμή εκείνη) με πολιτικά ρούχα, λουσμένο στα αίματα να εκτελείται εν ψυχρώ με μια σφαίρα από το διαμετρήματος .38″ περίστροφο ενός υψηλόβαθμου Νοτιοβιετναμέζου αστυνομικού. Καμία αναφορά στα όσα συνέβαιναν και στα όσα βάρυναν τον εκτελεσθέντα δεν μεταδόθηκαν, αν και δεν θα μετέστρεφαν την στάση της διεθνούς κοινότητας που ήδη είχε καταλήξει στην αποδοκιμασία αυτού του πολέμου.
Ο φωτογράφος Έντυ Άνταμς δήλωσε αργότερα σε συνέντευξη, πως εκείνη τη στιγμή νόμιζε ότι ο Loan ήθελε απλά να φοβίσει τον συλληφθέντα για να αποκαλύψει πληροφορίες και σοκαρίστηκε όταν προχώρησε στην εκτέλεση και μάλιστα τόσο ψυχρά. Η φωτογραφία του, συνέλαβε τη στιγμή που το περίστροφο του αστυνομικού διευθυντή εκπυρσοκρότησε και η σφαίρα έμπαινε στο κρανίο του εκτελεσθέντος. Έγινε γρήγορα μια από τις πιο γνωστές φωτογραφίες του πολέμου και ο Άνταμς πήρε το βραβείο φωτογραφίας Pullitzer το 1969. Αργότερα, ο ίδιος δήλωσε πως ένιωθε αφόρητες τύψεις. “Κέρδιζα χρήματα επειδή τράβηξα μια εικόνα που ένας άνθρωπος σκοτώνει έναν άλλο…ο στρατηγός σκότωσε τον Βιετ Κονγκ κι εγώ με τη φωτογραφία μου σκότωσα τον στρατηγό”.
Δημοσιογράφοι στις ΗΠΑ είπαν πως η φωτογραφία ήταν μια “γροθιά στο στομάχι” για το κοινό στις ΗΠΑ, που ούτε ένα καλογραμμένο κείμενο ούτε καν το κινηματογραφικό στιγμιότυπο της εκτέλεσης (που επίσης μεταδόθηκε) δεν μπορούσαν να δώσουν. Λίγο πριν την επίθεση του Τετ, τόσο ο Αρχιστράτηγος Γουεστμόρλαντ όσο και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Λύντον Τζόνσον είχαν διαβεβαιώσει πως το τέλος του πολέμου ήταν κοντά και ο εχθρός ήταν έτοιμος να καταρρεύσει. Το επεισόδιο έκανε την κοινή γνώμη να αναρωτιέται αν η κυβέρνηση και ο Στρατός έλεγαν ψέματα και αν γενικά οι ΗΠΑ πολεμούσαν όντως με το πλευρό του δικαίου.
Ο ταξίαρχος Nguyen Ngọc Loan επέζησε του πολέμου και διέφυγε στις ΗΠΑ το 1975 με την πτώση της Σαϊγκόν. Η επιρροή της φωτογραφίας του Άνταμς ήταν ακόμα πολύ έντονη και ο Loan αντιμετώπισε -υπό την πίεση της κοινής γνώμης- μια διερευνητική επιτροπή του Κογκρέσου το 1978 που τον θεώρησε υπεύθυνο για και έγκλημα πολέμου απειλώντας να τον απελάσει στο (κομμουνιστικό πλέον) Βιετνάμ.
Στο τελευταίο έβαλε βέτο ο Πρόεδρος Κάρτερ. Ο Loan παρέμεινε στις ΗΠΑ, όπου πέθανε το 1998. Από την οικογένεια του αντισυνταγματάρχη Nguyen Tuan, επίσης θύματος της ιστορίας, επέζησε ένα μόνο μέλος, ο εννιάχρονος τότε γιός του Nguyen Huan, που δέχτηκε τρεις σφαίρες τη μέρα εκείνη αλλά πλακώθηκε από το σώμα της μητέρας του και σώθηκε, αφού δεν έγινε αντιληπτός από τους εκτελεστές του. Επέζησε του πολέμου, διέφυγε στις ΗΠΑ και σταδιοδρόμησε στο αμερικανικό πολεμικό ναυτικό. Το 2019, προήχθη στο βαθμό του υποναυάρχου, γενόμενος ο υψηλότερα ιστάμενος Αμερικανοβιετναμέζος αξιωματικός στις ΗΠΑ (διευθυντής κυβερνομηχανικής στη NAVSEA).
