Αεροσκάφος κρούσης stealth F-117A Nighthawk της Αμερικανικής Αεροπορίας καταρρίπτεται από σερβική συστοιχία αντιαεροπορικών πυραύλων κατά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Είναι η μόνη καταγεγραμμένη απώλεια του τύπου σε περίοδο επιχειρήσεων.
Η αεροπορική εκστρατεία εναντίον της Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας ξεκίνησε στις 24 Μαρτίου 1999 μετά από διεθνή κινητοποίηση κατά των μέτρων καταστολής της κυβέρνησης του Βελιγραδίου προς τις ένοπλες ομάδες (αρχικά) και τον αλβανόφωνο πληθυσμό (στη συνέχεια) της σερβικής επαρχίας του Κοσυφοπεδίου και Μετοχίων.
Με την παρακίνηση πολιτικών παρατάξεων και ομάδων πίεσης σε ισχυρά κράτη της Δύσης, κυρίως στις ΗΠΑ, οργανώθηκε επιχείρηση υπό την αιγίδα της Ατλαντικής Συμμαχίας, της πρώτης επίσημης στην ιστορία της ύπαρξής της (κατά ειρωνεία, λίγο πριν τα 50στά της “γενέθλια”) που συγκέντρωσε αρκετές χώρες στο να ξεκινήσουν έναν αδυσώπητο αεροπορικό πόλεμο κατά της Σερβίας ώστε να την υποχρεώσουν να έρθει σε διαπραγματεύσεις.
Η κίνηση, ωστόσο, του ΝΑΤΟ συνάντησε μια ασυνήθιστα μεγάλη αντοχή από τη μεριά του σερβικού λαού που συσπειρώθηκε γύρω από την ηγεσία του και υπέμεινε τα χτυπήματα για δυόμιση σχεδόν μήνες, ενώ η αποτελεσματικότητα των βομβαρδισμών θα αποδειχθεί ότι ήταν αρκετά μικρή, με αποτέλεσμα να εξελιχθεί από εξάρθρωση του συστήματος αεράμυνας στην καταστροφή των υποδομών της χώρας.
Ωστόσο, στις 20:15 της 27ης Μαρτίου 1999, τρεις μέρες μετά την έναρξη των βομβαρδισμών, αεροσκάφος κρούσης τύπου F-117 Nighthawk με το κωδικό κλήσης “Vega 31” με κυβερνήτη τον αντισμήναρχο Darrell Patrick “Dale” Zelko, βετεράνο της επιχείρησης “Desert Storm”, καταρρίφθηκε από σερβική πυροβολαρχία SA-3 ‘Goa’ της 250ής Ταξιαρχίας Αεράμυνας πάνω από τη Βοϊβοντίνα, στη βόρεια Σερβία, κοντά στο χωριό Buđanovci.
Η επιχείρηση ήταν μοναδική στα χρονικά καθώς τα stealth F-117 είχαν σχεδιαστεί (και δοκιμαστεί με επιτυχία σε πραγματικές επιχειρήσεις) για αφανή διείσδυση. Ωστόσο, το ραντάρ του παλιού (τεχνολογίας του 1960) αντιαεροπορικού συστήματος S-125 Neva/Pechora (κωδική ονομασία ΝΑΤΟ: SA-3 Goa) κατόρθωσε να εντοπίσει το αεροσκάφος και εκτόξευσε αρκετούς πυραύλους προς το μέρος του.
Ο αντισμήναρχος “Dale” Zelko κατόρθωσε να αποφύγει τον πρώτο πύραυλο αλλά έπεσε θύμα του δευτέρου, που προκάλεσε σημαντική ζημιά στο αεροσκάφος του, που έπεσε σε περιδίνηση. Με κόπο κατόρθωσε να το εγκαταλείψει και να κρυφτεί καταδιωκόμενος από Σέρβους στρατιώτες κι αστυνομικούς, για να διασωθεί από ομάδα ειδικών επιχειρήσεων της Αεροπορίας με ένα ελικόπτερο MH-53, οκτώ ώρες μετά.
Εικόνες από τα συντρίμμια του “Nighthawk” έκαναν το γύρο του κόσμου και αποτέλεσαν ένα πρώτης τάξεως όπλο προπαγάνδας στα χέρια των Σέρβων, σε μια σύγκρουση που η διαχείριση των ειδήσεων είχε ίσως μεγαλύτερη σημασία από τις ίδιες τις ειδήσεις.
Operation Allied Force στη Σερβία: Ο Αεροπορικός Πόλεμος στο μικροσκόπιο
Σήμερα, τα συντρίμμια του Nighthawk εκτίθενται στο μουσείο Αεροπορίας στο Βελιγράδι, κάποια κομμάτια στάλθηκαν σύμφωνα με πληροφορίες στη Ρωσία και στην Κίνα για να μελετήσουν την τεχνολογία stealth και ένα κομμάτι λάστιχο του αεροπλάνου δόθηκε σε δημοσιογράφους “δώρο” από τον ανεξάρτητο πολέμαρχο “Arkan”.
Η Αμερικανική Αεροπορία υποβάθμισε το γεγονός, λέγοντας πως η τεχνολογία ήταν ήδη ξεπερασμένη και πως σύντομα τα συγκεκριμένα αεροσκάφη θα αποσύρονταν. Τα F-117 αποσύρθηκαν όντως το 2008, αν και κάποια έχουν εντοπιστεί να πετούν ακόμα. Ο διοικητής της σερβικής πυροβολαρχίας που κατέρριψε το αμερικανικό “Nighthawk”, αντισυνταγματάρχης Zoltan Dani, ανακηρύχθηκε σε ήρωα της Σερβίας. Σήμερα είναι απόστρατος και διατηρεί αρτοποιείο. Συναντήθηκε με τον “Dale” Zelko το 2011 και σήμερα συνδέονται με δεσμούς φιλίας.
Κοροϊδευτική κάρτα με την σημείωση “χαιρετίσματα από τη Σερβία” που διακινήθηκε για λόγους προπαγάνδας από τη σερβική πλευρά εκείνη την περίοδο. Η κατάρριψη του F-117 παραμένει μοναδική στο είδος της μέχρι σήμερα καθώς κανένα άλλο stealth αεροσκάφος δεν έχει καταπέσει από συνέπεια πολεμικής δράσης ως τώρα.
