Στις 11 Ιουλίου 2011 στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης», στην Πάφο της Κύπρου, εμπορευματοκιβώτια γεμάτα με πυρομαχικά τα οποία είχαν κατασχεθεί από πλοίο το 2009 και φυλάγονταν για 2,5 χρόνια, ανατινάχθηκαν ξαφνικά.
Η ιστορία ξεκινά στις αρχές του 2009, όταν ένα εμπορικό πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, το MV Monchegorsk, με σημαία Ρωσίας, συνελήφθη στην Ερυθρά Θάλασσα από αμερικανικά πολεμικά που ανήκαν στην πολυεθνική δύναμη αντιπειρατικής προστασίας CTF-151 ως ύποπτο για λαθρεμπορία όπλων. Το “Monchegorsk” οδηγήθηκε στο λιμάνι της Λεμεσσού και οι Κυπριακές αρχές, με την επιμονή του Ισραήλ και των ΗΠΑ που διατείνονταν πως τα όπλα προέρχονταν από το Ιράν και προορίζονταν για παλαιστινιακές οργανώσεις στη Συρία, επιθεώρησαν το φορτίο.
Μεταξύ των εμπορευματοκιβωτίων βρέθηκαν όντως σημαντικός αριθμός οβίδων και ρουκετών διαμετρήματος 120mm, 122mm, 125mm και 160mm καθώς και εμπυρεύματα και συσκευασμένα εκρηκτικά γεμίσματα για πυροδότηση ή κατασκευή αυτοσχεδίων εκρηκτικών μηχανισμών. Κατόπιν αυτού, το MV Monchegorsk κατασχέθηκε και αργότερα εκποιήθηκε, ενώ το παράνομο φορτίο στoιβάχθηκε προσωρινά στην ναυτική βάση “Ευάγγελος Φλωράκης” στο Μαρί μέχρι να αποφασιστεί η τύχη του.
Η Κύπρος βρέθηκε έτσι σε δικαστική διένεξη στην οποία εμπλέκονταν δύο μεγάλες και δύο περιφερειακές δυνάμεις με αντίθετα κίνητρα. Ιράν και Ρωσία έριζαν για την απελευθέρωση του πλοίου και του φορτίου, ενώ Ισραήλ και ΗΠΑ για το αντίθετο. Η ασφαλέστερη λύση θα ήταν η καταστροφή του φορτίου ή έστω η δημόσια εκποίησή του, αλλά η κυβέρνηση της Λευκωσίας αργούσε να λάβει αποφάσεις. Στο μεταξύ, οι μήνες περνούσαν και τα σιδερένια εμπορευματοκιβώτια που περιείχαν τόνους εκρηκτικών παρέμεναν κάτω από τον καυτό ήλιο.
Στις 5 Ιουλίου 2011 παρατηρήθηκε αλλοίωση σε ένα από τα εμπορευματοκιβώτια. Από τις 5 έως τις 10 του ίδιου μήνα εκδόθηκε κόκκινος συναγερμός και έγιναν οι πρώτες προσπάθειες για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Στις 11 Ιουλίου, όμως, το φορτίο ανατινάχθηκε, σκοτώνοντας 13 ανθρώπους και τραυματίζονται άλλους 63, ενώ από το ωστικό κύμα καταστράφηκε και η κύρια ηλεκτροπαραγωγική μονάδα της Κύπρου, που βρισκόταν ακριβώς δίπλα από τον χώρο απόθεσης.
Για το περιστατικό, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5 ετών ο τότε υπουργός Άμυνας Κώστας Παπακώστας (απεβίωσε το 2015) για ανθρωποκτονία εξ αμελείας, ενώ ο Έλληνας αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, Πέτρος Τσαλικίδης, καταδικάστηκε σε εφτά χρόνια από στρατοδικείο στην Ελλάδα για το ίδιο αδίκημα.
Πόρισμα Πολυβίου
Στις 2 Οκτωβρίου 2011, παραδόθηκε το πόρισμα Πολυβίου για την έκρηξη. «Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την έρευνα ήταν ότι η Κυπριακή Πολιτεία επέδειξε πολύ σοβαρή ανεπάρκεια, ολιγωρία, αμέλεια και ανευθυνότητα στο χειρισμό του όλου θέματος», επισήμανε ο δικηγόρος κ. Πόλυς Πολυβίου, καταλογίζοντας θεσμική αλλά και προσωπική ευθύνη στον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Δημήτρη Χριστόφια, και στους τέως υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας, κ. Μάρκο Κυπριανού και Κώστα Παπακώστα.
Αξίζει να αναφερθεί πως ο κ. Χριστόφιας μίλησε το 2016 για “δολιοφθορά από ξένο δάκτυλο”, προκαλώντας σωρεία αντιδράσεων, αλλά και για “συνωμοσία” εναντίον του και εναντίον της Κύπρου από ξένες δυνάμεις. Σε βιβλίο του, επισήμανε πως «υπονοώ κάτι που λένε οι ειδικοί σε Ελλάδα και Κύπρο. Ότι δηλαδή η πυρίτιδα δεν εκρήγνυται με θερμοκρασίες νύχτας. Αυτό είναι παράδοξο. Δεν έχω ακόμα τα στοιχεία τα οποία επικαλούνται οι άνθρωποι αυτοί, γι’ αυτό βάζω ερωτηματικό».
Τα εκρηκτικά που κατασχέθηκαν το 2009 ωστόσο δεν ήταν “πυρίτιδα” γενικά και αόριστα, αλλά πυρομαχικά υψηλής εκρηκτικότητας που προέρχονταν από το Ιράν και προορίζονταν για τη Συρία, σφαίρες των 7,62 mm, πυροκροτητές μαγνησίου κ.τλ. Πυρομαχικά αυτού του είδους φέρουν γομώσεις τύπου A-IX-2, RDX κτλ. και όχι “απλή πυρίτιδα.”
