Οι λεγεώνες του υπάτου Λεύκιου Κορνήλιου Σύλλα διασπούν τις άμυνες της Αθήνας και ξεχύνονται στην πόλη. Ακολουθεί όργιο σφαγής και καταστροφής. Πρόκειται για τον τρίτο χρόνο του Πρώτου Μιθριδατικού Πολέμου.
Η Αθήνα και ο Πειραιάς βρίσκονταν σε πόλεμο με τη Ρώμη μετά από προτροπή του Μιθριδάτη του Ευπάτορος, βασιλιά του Πόντου. Ο Πόντος ήταν την εποχή εκείνη το πιο ακμαίο ελληνικό βασίλειο, με την επικράτειά του να καλύπτει σχεδόν το 1/3 της Μικράς Ασίας. Καθώς ο Μιθριδάτης επιθυμούσε ενδυνάμωση της εξουσίας του, εισέβαλε το 89 π.Χ. και κατέλαβε τα εδάφη της Καππαδοκίας, νότια του βασιλείου του. Η Καππαδοκία, όμως, ήταν ρωμαϊκή επαρχία και η συστηματική εξόντωση όλων των Ρωμαίων εκεί, που έγινε γνωστή ως “ασιατική σφαγή”, προκάλεσε την αντίδραση της Ρώμης και τον 1ο “Μιθριδατικό” Πόλεμο.
Ο Μιθριδάτης προσπάθησε να προκαλέσει πανελλήνια εξέγερση αλλά πολλές πόλεις ή επαρχίες της Ελλάδας τάχθηκαν με το μέρος των Ρωμαίων. Το 88 π.Χ. κατέλαβε τη Δήλο, ιερό νησί και έδρα του μεγάλου θησαυρού που αποταμιευόταν εκεί, εξόντωσε τη ρωμαϊκή φρουρά και μετέφερε το ταμείο στην Αθήνα μαζί με τον στρατηγό Αριστίωνα και 2.000 στρατιώτες. Ο Αριστίων, Αθηναίος κι ο ίδιος, έπεισε τους Αθηναίους και τους Πειραιώτες να ενωθούν μαζί του στον πόλεμο κατά των Ρωμαίων. Η επιτυχία του, το Δηλιακό ταμείο και κυρίως οι 2.000 στρατιώτες, ήταν κρίσιμα “επιχειρήματα”.
Ωστόσο, η Ρώμη ήδη βρισκόταν σε κινητοποίηση. Με τον Λεύκιο Κορνήλιο Σύλλα επικεφαλής, πέντε λεγεώνες και ικανή δύναμη ιππικού έφτασαν στη Θεσσαλία. Το 87 π.Χ. ο στρατός αυτός κατέβηκε νότια, κατέλαβε αμαχητί τη Θήβα, που από υποστηρικτής του Μιθριδάτη μεταστράφηκε, όταν οι πολίτες της είδαν τη δύναμη των Ρωμαίων.
Επόμενος σταθμός ήταν η πολιορκία Αθήνας και Πειραιά. Οι δυνάμεις του Σύλλα επικεντρώθηκαν στον Πειραιά, που αν και προστατευμένος από τα Μακρά Τείχη, θεωρήθηκε πιο ευάλωτος. Οι Ρωμαίοι θα γκρεμίσουν το τμήμα των τειχών που ένωνε τις δύο πόλεις και θα περισφίξουν την πολιορκία εκτελώντας συχνά επιθέσεις κατά των τειχών. Οι Πειραιώτες υπό τον στρατηγό Αρχέλαο θα προτάξουν αποτελεσματική άμυνα αποκρούοντας τις επιθέσεις και απαντώντας με ευρηματικές τακτικές στις περίτεχνες κατασκευές του ρωμαϊκού μηχανικού πολιορκίας, κατακαίγοντας τους πύργους και τις σκαλωσιές τους. Οι Ρωμαίοι θα ερημώσουν την αττική ύπαιθρο από κάθε ίχνος ξυλείας κατά τη διάρκεια αυτής της πολιορκίας.
Τελικά, στις αρχές του 86 π.Χ. η πολιορκία θα λυγίσει τους υπερασπιστές, αποτέλεσμα των επίμονων επιθέσεων και της πείνας, που ανάγκασε τους κατοίκους να φάνε ακόμα και τα δερμάτινα δοχεία λαδιού. Ενώ οι δούλοι είτε από φόβο είτε από φρούδες ελπίδες πως θα απελευθερώνονταν, παρείχαν πληροφορίες στους Ρωμαίους για την κατάσταση και τα σχέδια του Αρχελάου γράφοντάς τα σε μικρά όστρακα (σπασμένα αγγεία) και πετώντας τα από τα τείχη.
Πρώτη θα πέσει η Αθήνα το Μάρτιο, που ο Αριστίων δεν είχε κατορθώσει να θωρακίσει τόσο έναντι των επιθέσεων. Οι Ρωμαίοι θα ξεχυθούν στην πόλη κατακαίγοντάς την ενώ ο Αριστίωνας και ένα μέρος πολιτών θα κλειστούν στην Ακρόπολη όπου θα πολιορκηθούν. Με την πτώση της Αθήνας, ο Πειραιάς έμεινε μόνος και εκτεθειμένος και με τους υπερασπιστές του αποδυναμωμένους, επίσης υπέκυψε. Αν και ο Σύλλας είχε διατάξει να μην καταστραφούν οι πόλεις, φωτιές και λεηλασία κατέστρεψαν σχεδόν τα πάντα.
Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική και ο Πειραιάς και η Αθήνα σχεδόν σβήστηκαν από τον χάρτη. Ο ιστορικός Στράβωνας μάλιστα αναφέρει πως όταν επισκέφθηκε τον Πειραιά αρκετές δεκαετίες αργότερα, δεν υπήρχε στη θέση του λιμανιού παρά ένας μικρός οικισμός. Η φήμη του Σύλλα ως αμείλικτου θα τον συνοδεύσει στην κατανίκηση του ίδιου του Μιθριδάτη, το επόμενο έτος αλλά τελικά και στην ίδια τη Ρώμη. Καθώς ο Σύλλας θα καταλάβει την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας και θα ανακηρυχθεί δικτάτορας, προβαίνοντας σε τεράστιες σφαγές των εχθρών του.
