Ο Γαλλικός στρατός κατανικά τα ενωμένα στρατεύματα της Ισπανίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη βορειοδυτική Ιταλία κοντά στο Τορίνο.
Η μάχη εντάσσεται σε έναν μακροχρόνιο ανταγωνισμό μεταξύ της Γαλλίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για τα εδάφη της Ιταλικής χερσονήσου, που τότε ήταν ένα μωσαϊκό βασιλείων, πόλεων-κρατών και εξαρτημένων λιγότερο ή περισσότερο επαρχιών σε διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ τους. Και με ένα πολύπλοκο ιστό συμμαχιών, υποτέλειας σε ισχυρούς ηγεμόνες και φιλόδοξους άρχοντες που έκαναν τα πλούσια εδάφη τους πεδίο συγκρούσεων των ισχυρών στρατών της περιοχής.
Το 1535, ο ισχυρός δούκας του Μιλάνου, Φραντσέσκο Σφόρτσα πέθανε χωρίς αρσενικούς απογόνους να τον κληρονομήσουν, κάτι που με τους νόμους της εποχής έκανε κυρίαρχο των εδαφών του τον αυτοκράτορα Κάρολο τον 5ο (ο Σφόρτσα ήταν παντρεμένος με την αδερφή του Καρόλου). Ταυτόχρονα, ο βασιλιάς της Γαλλίας, Φραγκίσκος ο 1ος, διεκδικούσε ιταλικές επαρχίες όπως η Σαβοΐα, το Σαλούτσο, το Μονφερράτ και το ίδιο το Μιλάνο. Ο ανταγωνισμός των δύο μεγάλων δυνάμεων θα φέρει στα επόμενα χρόνια στην ιταλική χερσόνησο πολυπληθείς στρατούς της αυτοκρατορίας και χιλιάδες μισθοφόρους από όλη την Ευρώπη.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 28 Σεπτεμβρίου 1538: Ναυμαχία της Πρέβεζας, μια σπάνια νίκη των Οθωμανών
Το 1544, η κατάσταση είχε περιέλθει σε αδιέξοδο, με τους Γάλλους να έχουν καταλάβει το Τορίνο και τη Νίκαια και τον αυτοκρατορικό στρατό, ενισχυμένο με δυνάμεις από την Ισπανία, να έχει ισορροπήσει την κατάσταση έξω από το Πεδεμόντιο αλλά χωρίς να κατορθώσει να κερδίσει το πλεονέκτημα. Την Άνοιξη, ο Φραγκίσκος ο 1ος έστειλε ενισχύσεις από τη νότια Γαλλία με φρέσκες μονάδες πεζικού, βαριά θωρακισμένου ιππικού και μισθοφόρους από την Ελβετία ενώ ο Κάρολος προσπάθησε να προκαλέσει αντιπερισπασμό, συμμαχώντας με τον βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκο τον 8ο που θα επέδραμε και θα λεηλατούσε γαλλικά εδάφη στο Βορρά πολιορκώντας την πόλη της Βουλώνης. Οι Γάλλοι, ωστόσο, αποφάσισαν να επιδιώξουν μια αποφασιστική σύγκρουση στην Ιταλία προελαύνοντας από την Καρμανιόλα και συναντώντας τα αυτοκρατορικά στρατεύματα στην πεδιάδα της Κερεσόλε ντ’ Άλμπα, κοντά στο Τορίνο.
Οι δύο στρατοί ήταν σχεδόν ισοδύναμοι με κάθε πλευρά να παρατάσσει 12.000 πεζούς, 1.000-1.500 ιππείς και 20 πυροβόλα στις δύο αντιστηρίξεις της ανοιχτή πεδιάδας. Οι δυνάμεις τους αποτελούνταν από μικτά τμήματα πεζικού που περιλάμβαναν πεζούς λογχοφόρους με μακριές σάρισσες και αρκεβουζιοφόρους πυροβολητές. Οι γραμμές των δύο στρατών ήταν υπερβολικά εκτεταμένες και οι επικεφαλείς δεν είχαν την πλήρη εποπτεία των μονάδων τους. Η μέρα πέρασε με μικροσυμπλοκές μεταξύ ομάδων τολμηρών αρκεβουζιοφόρων και σποραδικές ανταλλαγές πυροβολικού που δεν προκαλούσαν όμως σοβαρές απώλειες.
Προς το μεσημέρι, ο Ισπανός διοικητής, μαρκήσιος Αλφόνσο ντ’Αβαλος, διέταξε την γενική προέλαση και την εμπλοκή με τους Γάλλους. Η μάχη εξελίχθηκε σε τρείς διαφορετικές και ασυντόνιστες φάσεις: στο κέντρο, οι Ισπανοί από τη μια και Γάλλοι μαζί με Ελβετούς μισθοφόρους Landsknechts από την άλλη, συγκρούστηκαν με πάταγο και πολλές εκατέρωθεν απώλειες.
Στα νότια, το ιταλικό πεζικό σε ισπανική υπηρεσία παρενοχλήθηκε από επελάσεις του γαλλικού ιππικού και υποχώρησε, όταν κυκλοφόρησε η λανθασμένη φήμη πως οι αυτοκρατορικοί είχαν ηττηθεί στο κέντρο. Στο βόρειο τμήμα, όμως, το γερμανοϊσπανικό πεζικό προέλασε και κλόνισε την γαλλική παράταξη που έδειξε να καταρρέει. Ο Γάλλος στρατηγός, Φρανσουά ντε Μπουρμπόν, ενέπλεξε το ιππικό του εναντίον τους και εναντίον του υποστηρικτικού ιππικού των Ναπολιτάνων, θυσιάζοντάς τους ώστε να διασώσει ό,τι μπορούσε.
Καθώς η γαλλική γραμμή ήταν έτοιμη να σπάσει, η φήμη για την ήττα των Landsknechts στο κέντρο, έφτασε και στο ισπανικό πεζικό, που μαθαίνοντας για την υποτιθέμενη κατάρρευση του κέντρου της παράταξης του, έκανε μεταβολή και υποχώρησε στη γραμμή εκκίνησης, δίνοντας την δυνατότητα στον κόμη ντε Μπουρμπόν να αναδιοργανωθεί. Στην πραγματικότητα, οι Landsknechts στο αυτοκρατορικό κέντρο δεν είχαν ηττηθεί αλλά η ορμή τους ανακόπηκε ενώ υπέστησαν και τρομακτικές απώλειες.
Η μάχη είχε μικρή στρατηγική σημασία, αφού ο ντε Μπουρμπόν απέτυχε να εκμεταλλευτεί την υπεροχή του, αλλά παρέμεινε στην ιστορία για τον ασυνήθιστα για τον ύστερο Μεσαίωνα υψηλό αριθμό απωλειών, που έφθασαν τους 1.500-2.000 Γάλλους κι Ελβετούς έναντι 8.000-9.000 νεκρών και αιχμαλώτων των αυτοκρατορικών στρατευμάτων.
