Αν και οι Αυστριακοί κινήθηκαν πρώτοι σε αυτή τη σύγκρουση κατά τη διάρκεια του πολέμου του 5ου Συνασπισμού, ο γαλλικός στρατός κατάφερε να αποκτήσει γρήγορα την πρωτοβουλία των κινήσεων, να εισέλθει βαθιά στο αυστριακό έδαφος και με μερικά έξυπνα στρατηγήματα να φέρει τον πόλεμο στην “αυλή” του αντιπάλου. Κυριολεκτικά εκδιώκοντάς τον από μεγάλο τμήμα των εδαφών του και αναγκάζοντάς τον να εγκαταλείψει την πρωτεύουσά του για δεύτερη φορά μέσα σε τέσσερα χρόνια.
Ο Ναπολέων, έχοντας καταλάβει τη Βιέννη επιχειρεί να διαβεί τον Δούναβη και να καταστρέψει τον Αυστριακό στρατό, τα “σκυλιά”, όπως ο ίδιος και οι στρατιώτες του αποκαλούσαν τους Αυστριακούς. Οι τελευταίοι όμως είχαν καταστρέψει όλες τις γέφυρες του ποταμού κοντά στην πρωτεύουσά τους οπότε ανάγκασαν τους Γάλλους σε μια ιδιότυπη αποβατική επιχείρηση.
Τον πρώτο λόγο είχε το μηχανικό σε αυτή τη μάχη, αφού το γαλλικό προσπαθεί να γεφυρώσει τον ποταμό και το αυστριακό να καταστρέψει αυτές τις γέφυρες. Αφού επιχειρήσαν μία φορά και απωθήθηκαν, οι Γάλλοι κατέλαβαν μια νησίδα στη μέση του Δούναβη, το Λομπάου και το μηχανικό τους στρώθηκε στη δουλειά. Μέσα σε λίγες ώρες ο Ναπολέων κατόρθωσε να περάσει ένα μέρος του στρατού του χωρίς αντίσταση από τους Αυστριακούς.
Τότε, ο Αρχιδούκας Κάρολος, που διοικούσε ο ίδιος τα στρατεύματά του, περιόρισε τους Γάλλους στα όρια των χωριών Άσπερν και Έσσλινγκ και έβαλε τους σκαπανείς του να ρίξουν κορμούς στον ρου του Δούναβη που με την ορμή τους τσάκισαν την πρόχειρη ξύλινη γέφυρα εκστρατείας, αποκόπτοντας τους Γάλλους. Το σκηνικό επαναλήφθηκε αρκετές φορές.
Την επόμενη μέρα, με τις απώλειες να είναι βαριές και για τους δύο στρατούς, τη μάχη να έχει βαλτώσει και τον προσωπικό του φίλο και στρατάρχη της Γαλλίας, Ζαν Λαν νεκρό, ο Ναπολέων υποχώρησε νικημένος. Ήταν η πρώτη ήττα του Βοναπάρτη μετά από μια δεκαετία και κατέδειξε το επίπεδο πειθαρχίας και μαχητικότητας που είχε ο Αυστριακός στρατός. Ο αριθμός των απωλειών ήταν σχεδόν ο ίδιος εκατέρωθεν: κάπου 23.000 νεκροί και τραυματίες.
Η μάχη μπορεί να οδήγησε σε ήττα, την πρώτη μεγάλη του Κορσικανού λέοντα σε κατά παράταξη μάχη αλλά αυτό οφειλόταν κυρίως στην υπερβολική του αυτοπεποίθηση και της έλλειψη καλού σχεδιασμού. Ο Ναπολέων έπεσε θύμα ενός από τα παλιότερα σφάλματα τακτικής: υποτίμησε έναν αντίπαλο που είχε νικήσει σε κάθε άλλη σύγκρουση και είχε καταφέρει ως τότε να ξεπεράσει σε ικανότητα και μαχητικότητα, παραβλέποντας τις τρομερές αλλαγές που ο πρίγκηπας Κάρολος είχε επιφέρει στην οργάνωση και τακτική του στρατού του τα τελευταία χρόνια.
Με το που κατάφερε να φέρει τον αντίπαλο σε μειονεκτική θέση, ο Κάρολος επιτέθηκε και κατόρθωσε το φαινομενικά ακατόρθωτο, επικρατώντας του Ναπολέοντα, η φήμη του οποίου είχε ήδη εμποτίσει με τρόμο το σύνολο των Ευρωπαίων ηγετών.
Ο πόλεμος, ωστόσο, δεν είχε τελειώσει. Οι Γάλλοι θα αναλάβουν και πάλι γρήγορα και με πείσμα και ικανότητα θα πολεμήσουν και θα συντρίψουν τους Αυστριακούς στο Wagram δύο μήνες μετά. Ποτέ, όμως, ο Ναπολέων δεν θα αναφερθεί ξανά στους Αυστριακούς σαν “σκυλιά” κι όταν κάποτε άκουγε κάποιον να μιλά περιπαικτικά για αυτούς του έλεγε: “κύριε, προφανώς δεν βρισκόσασταν στο Wagram”.
