Η μάχη έλαβε χώρα στην πρωσσική Σιλεσία, με τον ορμητικό Πρώσσο στρατάρχη «Εμπρός» φον Μπλούχερ (Gebhard Leberecht “Vorwärts” von Blücher) να οδηγεί τα στρατεύματά του κατά της γαλλικής στρατιάς του στρατάρχη Ζακ Μακντόναλντ. Βρισκόμαστε ένα έτος μετά την καταστρεπτική για τα γαλλικά όπλα εκστρατεία στη Ρωσία, ενώ ο Ναπολέων προσπαθεί να συγκρατήσει την «γαλλική» Ευρώπη ενωμένη.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε πως ο πρωσσικός στρατός ήταν σκιά του παλιού εαυτού του. Ο επαγγελματικός πυρήνας του που σφυρηλατήθηκε από τον Φρειδερίκο τον Μεγάλο είχε παραμεληθεί και η πτώση του επιπέδου του τον εξέθεσε σε συντριπτικές ήττες στα χέρια του Ναπολέοντα, οδηγώντας στη διάλυσή του. Ο νέος πυρήνας στελεχωνόταν από κληρωτούς εθνοφύλακες, κατά ειρωνεία της τύχης σε πλήρη αντιγραφή του γαλλικού δημοκρατικού προτύπου επιστράτευσης. Ως αποτέλεσμα, ο ενθουσιασμός ήταν μεγάλος αλλά το επίπεδο εκπαίδευσης και ικανότητας δεν ήταν ικανοποιητικό. Σε χαμηλό όμως επίπεδο κινείτο και ο γαλλικός στρατός που μετά τη Ρωσία είχε χάσει τα καλύτερα και πιο έμπειρα στελέχη του. Οι νέοι στρατιώτες ήταν ανεκπαίδευτοι, αφού οι πιεστικές ανάγκες τους ήθελαν να πραγματοποιούν την εκπαίδευσή τους κατά την πορεία προς το μέτωπο!
Ο Ναπολέων αντιμετώπιζε μια σειρά πέντε διαφορετικών συμμαχικών στρατιών, καθεμία ισχυρότερη από τον κατακερματισμένο στρατό του, που κινούντο σε διαφορετικές πορείες συγκλίνοντας αργά προς το Παρίσι. Σε μια αριστοτεχνική εκστρατεία, ο Ναπολέων μετακινείτο μεταξύ των διαφορετικών Σωμάτων και Στρατιών του, προσδίδοντας με την παρουσία και το επιτελείο του αλλά κυρίως τους βετεράνους της Παλαιάς Φρουράς του, την κρίσιμη μάζα να αντιμετωπίσουν κάθε συμμαχική στρατιά χωριστά, προτού ενωθούν σε έναν τεράστιο και ακαταμάχητο σχηματισμό. Οι σύμμαχοι διοικητές από την άλλη ακολουθούσαν τη στρατηγική να αποσύρονται κάθε φορά που οι Γάλλοι κινούντο επιθετικά με κεφαλή τον Ναπολέοντα, δίνοντας προτεραιότητα στις άλλες στρατιές να εναντίον των υφισταμένων του.
Στις 22 Αυγούστου, ο Ναπολέων έμαθε πως η μεγαλύτερη στρατιά του Αυστριακού στρατάρχη Σβάρτσενμπεργκ κατευθυνόταν προς τη Δρέσδη και ενώθηκε με τα τμήματα των στραταρχών Μαρμόν, Βικτώρ και Βαντάμ. Οπότε ο ίδιος άφησε το Σώμα του Γάλλου Στρατάρχη Ζακ Μακντόναλντ να φρουρεί τα νώτα, επιτηρώντας τον πρωσσικό στρατό του Μπλούχερ. Ωστόσο, ο Μπλούχερ, βλέποντας την ευκαιρία, κινήθηκε επιθετικά κατά του Μακντόναλντ.
Μέσα σε στη μέση μιας έντονης καλοκαιρινής καταιγίδας, ο Μπλούχερ με τα στρατεύματά του κινήθηκε ορμητικά με 114.000 άνδρες κατά των 102.000 του Μακντόναλντ. Η κίνηση αιφνιδίασε τον Μακντόναλντ αλλά σύντομα ο ίδιος ο Ναπολέων ανέστρεψε και ενώθηκε μαζί του αναλαμβάνοντας την πρωτοβουλία, ελισσόμενος και μετατρέποντας τον καταδιωκόμενο σε διώκτη. Οι δύο στρατοί σχεδόν τυφλοί λόγω της καταιγίδας, που απέτρεπε την καλή αναγνώριση, είχαν άλλη αντίληψη ο καθένας για τη θέση του αντπάλου τους. Και οι δύο διοικητές επέλεξαν την επίθεση και προέλασαν θεωρώντας πως θα αιφνιδίαζαν τον εχθρό τους. Η συνάντηση έγινε σχεδόν απροσδόκητα στον ποταμό Κάτζμπαχ με μονάδες να έχουν περάσει και στις δύο όχθες και εμπλεκόμενες τμηματικά και σε ευρύ μέτωπο.
Στη σύγχυση ο Μπλούχερ (γνωστός με το προσωνύμιο “ο στρατάρχης Εμπρός” από τη φράση του “εμπρός, πάντα εμπρός”) έχασε επαφή με το επιτελείο του, που διαχειριζόταν ο μεθοδικός και προσεκτικός στρατηγός Αουγκούστ φον Γκνάϊζενάου.
Ο πρωσσικός στρατός βρέθηκε ακέφαλος την πιο κρίσιμη ώρα, αλλά ο Ναπολέων είχε καλύτερα πράγματα να κάνει, “κυνηγώντας” τον δικό του στρατάρχη Νέϋ που βάδιζε με βιασύνη προς την αντίθετη κατεύθυνση, με 50.000 άνδρες του ΙΙΙ Σώματος Στρατού και άφησε την πρωτοβουλία ξανά στον Μακντόναλντ. Ο τελευταίος ελίχθηκε με 60.000 άνδρες σε δύο φάλαγγες για να πλευροκοπήσει τους Πρώσσους αλλά η κίνηση εκτελέστηκε άσχημα. Το κενό μεταξύ των Γάλλων εκμεταλλεύτηκε ο Μπλούχερ που επανενώθηκε με το επιτελείο του την κατάλληλη στιγμή και παρεμβλήθηκε μεταξύ τους.
Καθώς κάθε εκατοστό του σώματος και του εξοπλισμού τους ήταν μουσκεμένο με νερό, τα μουσκέτα και τα κανόνια δεν λειτουργούσαν, η μάχη κρίθηκε από τους υποκοπάνους και τις ξιφολόγχες. Εκεί, οι ενθουσιώδεις άνδρες του γερό-στρατάρχη είχαν το πλεονέκτημα. Η ορμητική τους επίθεση κλόνισε τους Γάλλους και Γερμανούς συμμάχους τους και μια επέλαση του πρωσσικού ιππικού τους αποτελείωσε. Περίπου 13.000 Γάλλοι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν έναντι μόλις 4.000 Πρώσσων.
Οι ένδοξες μέρες ξαναγύρισαν στο Βερολίνο και ο Μπλούχερ έγινε ήρωας ενώ η έκφραση «ορμάει σαν τον Μπλούχερ στο Κάτζμπαχ» λέγεται ακόμα. Την επομένη, μια νέα μεγάλη νίκη των Συμμάχων στη Δρέσδη και άλλες δύο μέσα στην εβδομάδα (Κουλμ και Ντένεβιτς) θα ανατρέψουν την κατάσταση στην κεντρική Ευρώπη οριστικά.
