Μετά από μεγάλες προσπάθειες, η Τριπολιτσά, η πρωτεύουσα του Μωριά, καταλαμβάνεται από τους επαναστάτες ύστερα από πεντάμηνη πολιορκία.
Εξαρχής, ο Κολοκοτρώνης προέβαλε την ανάγκη κατάληψης της πόλης ως πρωταρχικό στόχο της επανάστασης, λόγω της κεντρικής θέσης που είχε στην Πελοπόννησο, τα πολλά εφόδια που βρίσκονταν εκεί αποθηκευμένα και την ισχυρή φρουρά της, που έπρεπε να καταβληθεί. Από τον Απρίλιο του 1821 εγκατέστησε σειρά στρατοπέδων περιμετρικά της πόλης και συστηματικά έσφιγγε τον κλοιό προσεγγίζοντας τα τείχη. Ο Αναγνωσταράς δρώντας ως υπαρχηγός/στρατοπεδάρχης, φρόντιζε για τον ανεφοδιασμό των στρατοπέδων από τα γύρω χωριά. Παράλληλα, άλλοι σημαντικοί οπλαρχηγοί, όπως ο Πλαπούτας, η Μπουμπουλίνα, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης κι ο Λόντος, συνέρρευσαν με τα σώματά τους και έλαβαν θέσεις για την τελική έφοδο.
Από την άλλη πλευρά, τα τουρκικά και τουρκαλβανικά στρατεύματα της φρουράς δεν κατόρθωσαν να σπάσουν τον ελληνικό κλοιό. Η πείνα και ο φόβος δημιούργησαν διαλυτικά φαινόμενα στους πολιορκημένους. Με πρόταση των Σουλιωτών, προσεγγίστηκαν οι Τουρκαλβανοί της φρουράς με υποσχέσεις να αποχωρήσουν με τα υπάρχοντά τους και τα πλούτη τους, αν έφευγαν ειρηνικά. Η πρόταση βρήκε ανταπόκριση αλλά προκάλεσε αναστάτωση και στα δύο μέρη. Πολλοί Έλληνες διαφωνούσαν με το να αφήσουν ελεύθερους τους Τουρκαλβανούς, που ευθύνονταν για πολλές σφαγές ενώ προσέβλεπαν και στα λάφυρα που θα έχαναν. Οι Τούρκοι αντιμετώπισαν με τρόμο την αποχώρηση των Αλβανών, φτάνοντας σε σημείο να συγκρουστούν μαζί τους εντός της πόλης.
Τελικά, στις 23 Σεπτεμβρίου (με το Παλαιό Ημερολόγιο) η τελική έφοδος διέσπασε τις άμυνες της Τριπολιτσάς και κατεδίωξε τους Τούρκους ως την ντάπια (ακρόπολη). Η κατάληψη και μάχη εξελίχθηκε σε γενικευμένη σφαγή αδιακρίτως, μεταξύ μαχίμων και αμάχων, Τούρκων και Εβραίων, της πόλης. Η Τριπολιτσά ήταν σύμβολο της τουρκικής εξουσίας και σκηνικό σφαγών των Ελλήνων στο παρελθόν. Κατακρεούργηση Ελλήνων έγινε στην πτώση του Μωριά το 1715, στις καταστροφές του Αιγίου και του Γαλαξιδίου, στη σφαγή λόγω της επανάστασης στη Μολδοβλαχία αλλά κυρίως στην εξόντωση 3.000 Ελλήνων της Τρίπολης, την επαύριο των Ορλωφικών, όπου είχαμε και τον ανασκολοπισμό του μητροπολίτη Άνθιμου και άλλων πέντε κληρικών τη Μεγάλη Δευτέρα, 29 Μαρτίου 1770.
Ωστόσο, η εξόντωση του τουρκοεβραϊκού πληθυσμού της Τριπολιτσάς σόκαρε πολλούς, κυρίως φιλέλληνες, που περιέγραψαν με μελανά χρώματα τη διεξαγωγή του αγώνα από τους Έλληνες. Σύμφωνα με τα λόγια ενός από αυτούς, «μόνο με τις τραγικότερες βιβλικές περιγραφές όπου σφαγιάζονταν ακόμα και τα οικόσιτα ζώα, μπορεί να παραλληλιστεί η άλωση της Τριπολιτσάς».
Εκτός των 2.500 Αλβανών που διασώθηκαν με προσωπική παρέμβαση του Κολοκοτρώνη, του χαρεμιού του Χουρσίτ πασά και μερικών εξεχόντων Τούρκων, λίγων γυναικών που πάρθηκαν σκλάβες και ενός αποσπάσματος Τούρκων ιππέων που άνοιξαν δρόμο και διέφυγαν στο Ναύπλιο με τα νέα της άλωσης, όλος ο πληθυσμός της πόλης εξοντώθηκε. Οι αριθμοί δεν συμφωνούν, μιλώντας από 6.000 έως 32.000 νεκρούς.
Η κατοχή της πόλης, όμως, ήταν μια μεγάλη νίκη, που ξερίζωσε –έστω και αιματηρά- το τουρκικό στοιχείο από το κέντρο της Πελοποννήσου και επέτρεψε την εδραίωση της επανάστασης στο πρώτο κρίσιμο έτος της.
Ἰδοῦ, ἐμπρός σου ὁ τοῖχος στέκει
τῆς ἀθλίας Τριπολιτσᾶς·
τώρα τρόμου ἀστροπελέκι
νὰ τῆς ρίψεις πιθυμᾶς.
Μεγαλόψυχο τὸ μάτι
δείχνει, πάντα ὁπὼς νικεῖ,
κι ἂς εἶν’ἄρματα γεμάτη
καὶ πολέμιαν χλαλοὴ.
Σοῦ προβαίνουνε καὶ τρίζουν
γιὰ νὰ ἰδεῖς πὼς εἶν’πολλὰ·
δὲν ἀκοῦς ποὺ φοβερίζουν
ἄνδρες μύριοι καὶ παιδιὰ;
Λίγα μάτια, λίγα στόματα
θὰ σᾶς μείνουνε ἀνοιχτὰ
γιὰ νὰ κλαύσατε τὰ σώματα
ποὺ θὲ νὰ’βρεῖ ἡ συμφορά!
(Διονυσίου Σολωμού, Ύμνος εις την Ελευθερίαν)
