Σε μια σειρά συγκρούσεων στο Ανατολικό μέτωπο στην αρχή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Γερμανοί διαλύουν διαδοχικά δύο προελαύνουσες ρωσικές στρατιές.
Στην ξεκινήμα του πολέμου, η Γερμανία και η Αυστρία βρίσκονταν μεταξύ μεγάλων εχθρών τους: της Βρετανίας και της Γαλλίας στα δυτικά και της αχανούς Ρωσίας στα ανατολικά. Ακολουθώντας πιστά τα στρατηγικά διδάγματα του παρελθόντος, οι Γερμανοί στρατηγοί έκριναν ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν κάθε αντίπαλο ξεχωριστά και να μην επιτρέψουν στις δυνάμεις τους να διασπαστούν σε έναν διμέτωπο αγώνα.
Με αυτό το σκεπτικό, το γερμανικό αυτοκρατορικό επιτελείο είχε πριν τον πόλεμο καταστρώσει σχέδια μιας ταχείας προέλασης στη Γαλλία, ως επανάληψη του γαλλοπρωσσικού πολέμου του 1870, οπότε θα έκλεινε το Δυτικό Μέτωπο μέσα σε λίγους μήνες, πριν ο ρωσικός στρατός προλάβει να κινητοποιήσει τις εφεδρείες του. Στη συνέχεια, ο γερμανικός στρατός θα μπορούσε αναπόσπαστος να αφιερωθεί στην αντιμετώπιση της “ρωσικής αρκούδας”.
Ο ρωσικός στρατός του 1914 ήταν ευμεγέθης και καλά εξοπλισμένος αλλά το επίπεδο εκπαίδευσης των στρατιωτών και των αξιωματικών του υπολειπόταν πολύ των σύγχρονων στρατών. Παρά τις αξιόπιστες πληροφορίες των Γερμανών ότι η Ρωσία θα χρειαζόταν μήνες για να συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις της, υποφέροντας από ένα ελλιπές σιδηροδρομικό και οδικό δίκτυο, ο Ρώσος αρχιστράτηγος, πρίγκηπας Αλεξέι αποφάσισε ένα κεραυνοβόλο χτύπημα σε βάθος, με τη χρήση των διαθέσιμων ανδρών του. Στόχος του να εκμηδενίσει τις μικρές σχετικά γερμανικές δυνάμεις στην Ανατολική Πρωσσία και βαδίζοντας στο Βερολίνο να τελειώσει τον πόλεμο μέχρι τα Χριστούγεννα.
Έτσι στις 17 Αυγούστου του 1914, η 1η και η 2η ρωσική Στρατιά άρχισαν την προέλαση στα εδάφη της Ανατολικής Πρωσσίας (σημ. Πολωνία) αιφνιδιάζοντας τους πάντες. Στις 20 Αυγούστου, ο γερμανικός στρατός υπέστη ήττα στο Gumbinnen. Καθώς πέρασε στην υποχώρηση, τον ακολουθούσαν και χιλιάδες πολίτες σπρωγμένοι από φοβερές φήμες για ρωσικά αντίποινα.
Οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν τον επιτελικό εφιάλτη τους: μάχη ταυτόχρονα σε δύο μέτωπα. Η μόνη μονάδα στην ευρύτερη περιοχή ήταν η 8η Στρατιά, που δεν θα κατόρθωνε να αναχαιτίσει έγκαιρα και τις δύο εχθρικές. Ο Γερμανός διοικητής, στρατηγός Μαξ φον Πρίτβιτς, τηλεφώνησε στο Βερολίνο ζητώντας την άδεια να εκκενώσει την Ανατολική Πρωσσία. Ο αρχηγός του επιτελείου, στρατάρχης Χέλμουτ φον Μόλτκε ο νεώτερος, αντιμετωπίζοντας προβλήματα στο Δυτικό Μέτωπο δεν είχε χρόνο να ασχοληθεί με την έλλειψη ψυχραιμίας ενός διοικητή του, οπότε τον αντικατέστησε άμεσα, με τον στρατηγό Paul von Hinderburg και τον Erich Ludenorff ως επιτελάρχη του.
Η Ρωσική προέλαση συνεχιζόταν αλλά όχι χωρίς προβλήματα. Μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό, τα πιο ψύχραιμα μάτια των γερμανών επιτελών πρόσεξαν πως οι δύο ρωσικές στρατιές έδειχναν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους αντί να συνεργάζονται. Η ασυνεννοησία, η ανικανότητα του ρωσικού στρατού να εκπέμψει κρυπτογραφημένα μηνύματα και η δυνατότητα που έδινε στους Γερμανούς το πυκνότερο σιδηροδρομικό δίκτυο για να κινηθούν εντός εσωτερικών γραμμών, άρχισαν να αλλάζουν την κατάσταση.
Οι στρατηγοί Χίντενμπουργκ και Λούντεντορφ, έχοντας επιστρέψει από την αποστρατεία λόγω του πολέμου, εφάρμοσαν τα διδάγματα που ο Μόλτκε είχε ενσταλάξει στο αυτοκρατορικό γενικό επιτελείο τα τελευταία 50 χρόνια. Παρατηρώντας πως οι δύο ρωσικοί σχηματισμοί χωρίζονταν από το σύμπλεγμα των λιμνών της Μαζουρίας, συγκεντρώθηκαν για να τις αντιμετωπίσουν διαδοχικά.
Έτσι ενισχυμένοι με νέες δυνάμεις από τη Δύση, οι Γερμανοί χτύπησαν στις 27 Αυγούστου τη 2η ρωσική στρατιά του στρατηγού Σαμσόνοφ με αιχμή το Σώμα Στρατού του στρατηγού Χέλμουτ φον Φρανσουά. Οι Ρώσοι στρατιώτες αιφνιδιάστηκαν και υποχώρησαν. Μετά από μια συνδυασμένη κρούση πυροβολικού, πολυβόλων και πυρών τυφεκίων, οι Ρώσοι κατακόπηκαν. Μέχρι το τέλος της μέρας, είχαν χάσει 44.000 άνδρες. Ο Σαμσόνοφ ζήτησε επειγόντως ενισχύσεις αλλά ο διοικητής της 1ης ρωσικής στρατιάς, στρατηγός Ρέννενκαμπφ, που τον απεχθανόταν λόγω μιας παλιάς προσωπικής έχθρας, τον αγνόησε. Ο Σαμσόνοφ προσπάθησε να αναδιοργανωθεί αλλά μια δεύτερη ισχυρή κρούση του φον Φρανσουά διέλυσε τη στρατιά του.
Η κύρια πράξη του δράματος δόθηκε σε μια μικρή έκταση κοντά στο χωριό Τάνενμπεργκ, πεδίο που 500 χρόνια πριν έλαβε χώρα η εκμηδένιση του τάγματος των Τευτόνων ιπποτών από τους Πολωνο-Λιθουανούς. Εκεί, συσπειρώθηκαν τα υπολείμματα της 2ης ρωσικής στρατιάς και δέχτηκαν τον καταιγιστικό βομβαρδισμό από το Σώμα του φον Φρανσουά και τα Σώματα των φον Μάκενσεν και φον Μπύλωφ.
Οι Ρώσοι εκμηδενίστηκαν κυριολεκτικά. 34.000 σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν και 93.000 αιχμαλωτίστηκαν. Οι Γερμανοί έχασαν 33.000 άνδρες περίπου και μπόρεσαν να στραφούν απερίσπαστοι προς την 1η ρωσική στρατιά που προήλαυνε βορειότερα. Στις 4 Σεπτεμβρίου, η γερμανική 8η Στρατιά επιτέθηκε και πάλι επιχειρώντας να επαναλάβει τον θρίαμβο του Τάνενμπεργκ αλλά παρά τη φθορά που τους προκάλεσε, οι Ρώσοι κατόρθωσαν αυτή τη φορά να απεμπλακούν και να υποχωρήσουν, έχοντας όμως 45.000 νεκρούς και τραυματίες και 33.000 σε αιχμαλωσία.
Οι τεράστιες απώλειες που υπέστησαν οι Ρώσοι, τους ανάγκασαν να περάσουν στην άμυνα παραδίδοντας την πρωτοβουλία κινήσεων στο Ανατολικό Μέτωπο στους Γερμανούς την άνοιξη του 1915. Ο στρατηγός Σαμσόνοφ αυτοκτόνησε (το πτώμα του βρέθηκε ένα χρόνο μετά βαθιά μέσα στο δάσος και επεστράφη στη Ρωσία μέσω του Ερυθρού Σταυρού) και ο ρωσικός στρατός δέχτηκε ένα τεράστιο σοκ.
Στο γερμανικό στρατόπεδο, η δημοτικότητα των Hinderburg και Ludenorff θα εκτοξευτεί. Μετά τον πόλεμο, ο Hinderburg θα εκλεγεί το 1925 πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ενώ ο Ludenorff θα πολιτευτεί με το Ναζιστικό κόμμα.
