Με τη λήξη της μάχης της Άνκρ πέφτει η αυλαία της μεγάλης μάχης του Σομ κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο δυτικό Μέτωπο. Οι βρετανικές και γαλλικές απώλειες έχουν ανέλθει στο απίστευτο νούμερο των 794.238 ανδρών έχοντας αποδώσει δυσανάλογα μικρά εδαφικά κέρδη. Οι απώλειες των Γερμανών αντίστοιχα, ξεπέρασαν το μισό εκατομμύριο αλλά οι γραμμές τους δεν έσπασαν από την επίθεση των Συμμάχων. Τέσσερις μήνες αργότερα θα αποσυρθούν στην αμυντική γραμμή «Xίντενμπουργκ».
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 1 Ιουλίου 1916: Μάχη του Somme, σφαγή ενός εκατομμυρίου ανδρών
Η συμμαχική επίθεση στην περιοχή του ποταμού Σομ στην βόρεια Γαλλία, προοριζόταν να ήταν μία από τις ισχυρές κρούσεις κατά το 1916, που θα αποσταθεροποιούσαν τον γερμανικό στρατό και θα έφερναν την Γερμανική αυτοκρατορία στο τραπέζι των ηττημένων. Ξεκινώντας με ένα γιγάντιο μπαράζ πυροβολικού την 1η Ιουλίου 1916, η Μάχη του Σομ (Somme) εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες ανθρωποσφαγές στην ιστοριά των πολέμων, αποτέλεσμα κακού σχεδιασμού και παλαιών δογμάτων, που στοίχισαν τη ζωή σε 19.000 Βρετανούς στρατιώτες μόλις την πρώτη μέρα της.
Σχεδιασμένη ως κοινή γαλλοβρετανική επιχείρηση για να επιτύχει την πολυπόθητη διάσπαση στο Δυτικό Μέτωπο, έτυχε ευρέως ανασχεδιασμού με την σχεδόν ταυτόχρονη εξαπόλυση της γερμανικής επίθεσης στο Βερντέν νοτιότερα, γεγονός που ανάγκασε τους Γάλλους να ανακατευθύνουν άμεσα ενισχύσεις ολόκληρων Σωμάτων Στρατού. αφήνοντας ουσιαστικά τους Βρετανούς μόνους στο Σομ. Παρόλα αυτά, μετά από έναν βομβαρδισμό που κράτησε μια εβδομάδα και ρίφθηκαν συνολικά 1.750.000 οβίδες, οι Βρετανοί επιτέθηκαν με ελάχιστα ή μηδαμινά αποτελέσματα εκτός -φυσικά- των απωλειών. Μέσα σε πέντε μήνες, τρία εκατομμύρια άνδρες ενεπλάκησαν σε μάχες και από τις δύο πλευρές.
Οι συμμαχικές απώλειες των πρώτων ημερών αντισταθμίστηκαν ως ένα βαθμό από μια μερική επιτυχία στο νότιο τμήμα του μετώπου. Στις 15 Ιουλίου, νέο μπαράζ και επιθέσεις στο βόρειο τμήμα εξαπολύθηκαν για αποκατάσταση της γραμμής, με τους Βρετανούς να προελαύνουν 5,5 χλμ. με τίμημα 200.000 απώλειες έναντι 160.000 Γερμανών ως το τέλος του μήνα. Αυτές οι γαλλοβρετανικές “επιτυχίες” ανάγκασαν τους Γερμανούς να αποτραβήξουν κάποια τμήματα από το μέτωπο του Βερντέν για να ενισχύσουν το μέτωπο του Σομ, κάτι που επηρεάσε το ηθικό του γερμανικού στρατού.
Σημαντική παράμετρος ήταν η αντικατάσταση του γενικού διοικητή, στρατηγού Έριχ φον Φαλκενχάιν από το “χρυσό δίδυμο” του Ανατολικού Μετώπου, τους στρατηγούς Παούλ φον Χίντενμπουργκ και Έριχ Λούντεντορφ, ως τα τέλη Αυγούστου. Η νέα ηγεσία εμπνεύστηκε τη δημιουργία μιας οργανωμένης γραμμής άμυνας στην οποία θα έσπαγε η συμμαχική επιθετικότητα και θα φθειρόταν αρκετά, ώστε μετά να ανατρεπόταν με μια γενική αντεπίθεση.
Στις 15 Σεπτεμβρίου, κατά τις νέες βρετανικές επιθέσεις στο Σομ έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα άρματα μάχης, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην πολεμική ιστορία, παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα 48 εκείνα πρώιμα μηχανήματα ακινητοποιήθηκαν από βλάβες παρά από εχθρική δράση. Στις μάχες αυτές οι Βρετανοί κέρδισαν άλλα 2,5 χλμ. εδάφους, που “πλήρωσαν” με 29.000 απώλειες.
Τον Οκτώβριο ο χειμώνα στη Φλάνδρα μετέτρεπψε τα πάντα σε μια απέραντη θάλασσα λάσπης. Οι Σύμμαχοι εξαπέλυσαν νέες επιθέσεις με τους στρατιώτες να παγιδεύονται στο κολλώδες έδαφος ενώ βάλλονταν ακατάπαυστα από γερμανικά πολυβόλα και πυροβολικό. Η μάχη έληξε τελικά στις 18 Νοεμβρίου με τη μάχη στην κοιλάδα του ποταμού Άνκρ, με τις καιρικές συνθήκες να έχουν επιδεινωθεί και τους στρατιώτες εξουθενωμένους. Το κέρδος ήταν προώθηση 11 χλιομέτρων, χωρίς όμως να έχει επιτευχθεί η διάσπαση των γερμανικών γραμμών.
Στο φριχτό αυτό πεδίο της μάχης είδαν το βάπτισμα του πυρός οι Βρετανοί του “Νέου Στρατού”, μια ιδέα του υπουργού Πολέμου, λόρδου Κίτσενερ. Δηλαδή οι εκατοντάδες χιλιάδες στρατολογημένοι πολίτες, των ετών 1914-15. Ήταν οι ενθουσιώδεις νέοι αλλά και μεσήλικες που συγκρότησαν τα “τάγματα των φίλων” (pals) κατατασσόμενοι στην ίδια μονάδα προερχόμενοι από την ίδια γειτονιά, το ίδιο χωριό, το ίδιο εργαστάσιο ή χώρο εργασίας. Οι αρχές του βρετανικού στρατού το επέτρεψαν για να αναπτύξουν τα συντάγματα ψυχολογική συνοχή, αλλά οι μαζικές απώλειες που υπέστησαν στο Σομ επηρέασαν καταθλιπτικά όσους έχαναν με φριχτό τρόπο μπροστά στα μάτια τους τους συγγενείς και φίλους τους. Χαρακτηριστικά, το 11ο τάγμα πεζικού του East Lancashire (το λεγόμενο Accrington Pals) έχασε την πρώτη μέρα της μάχης τους 584 από τους 720 άνδρες του.
Πέραν αυτών, το Σομ είχε και τα θετικά του: ανακούφισε κάπως το μέτωπο του Βερντέν, που οι Γερμανοί κόντεψαν να ανατρέψουν τους Γάλλους και έδωσε μια εξίσου δυνατή ώθηση και στο βόρειο τομέα απωθώντας τους Γερμανούς, όσο λίγο κι αν ήταν αυτό. Στο εξής, οι Γερμανοί περιχαρακώθηκαν στη “γραμμή Χίντενμπουργκ” περνώντας στην άμυνα.
