Ο Μουσταφά Κεμάλ είχε οργανωθεί από νεαρή ηλικία στο κίνημα των Νεοτούρκων, μια φράξια στρατιωτικών του οθωμανικού στρατού με εθνικιστική ατζέντα που εξελίχθηκε με σκοπό την αναμόρφωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αν και δεν ήταν το πρώτο, αποδείχθηκε ίσως το πιο ριζοσπαστικό για την προώθηση του τουρκισμού αντί του πολυεθνικού αυτοκρατορικού μοντέλου. Το χειρότερο, όμως, ήταν πως η αντίληψη αυτή προέκρινε όχι απλά την αποκοπή και απομάκρυνση των “ξένων” (μη Τούρκων εθνικά) αλλά και την εξόντωσή τους.
Μετά την καλή (αλλά όχι εξαιρετική, όπως η τουρκική μυθοπλασία την παρουσιάζει), απόδοση του Κεμάλ στην υπεράσπιση μέρους της χερσονήσου της Καλλίπολης κατά τη συμμαχική απόβαση το 1916, αυτός τοποθετήθηκε στο μέτωπο της Παλαιστίνης όπου αντιμετώπισε την επίθεση των Βρετανών και Αράβων.
Με την κατάρρευση του μετώπου, ο Κεμάλ ανέλαβε την οργάνωση των υποχωρούντων υπολειμμάτων του στρατού και με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου επέστρεψε σε μια ταπεινωμένη και ηττημένη Τουρκία. Τον Απρίλιο του 1919 ανέλαβε επιθεωρητής στρατού στη βόρεια Ανατολία με αποστολή την αναδιοργάνωση και την εσωτερική ασφάλεια. Με αυτές τις εντολές, στις 19 Μαΐου 1919, αποβιβάστηκε στη Σαμσούντα με πραγματικό σκοπό όμως να εφαρμόσει την ατζέντα του νεοτουρκισμού.
Απότοκο αυτής της πολιτικής θα είναι και η βίαιη εξαφάνιση των μεγάλων κοινοτήτων Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων και Κιρκασίων που ζούσαν στην Τουρκία. Αν και οι μεγάλοι εκτοπισμοί είχαν αρχίσει ήδη από το 1915, από το σουλτανικό καθεστώς κυρίως για την εκκαθάριση των εδαφών από φιλορωσικά στοιχεία (οι Ρώσοι ήταν σε πόλεμο με την Οθωμανική αυτοκρατορία και προήλαυναν αργά από τον Καύκασο), η γενοκτονία πήρε πιο συστηματική μορφή από το 1919, κυρίως με επιθέσεις ατάκτων Τσετών υπό τον Τοπάλ Οσμάν, και την εξόντωση χιλιάδων στη Σαμψούντα και των 394 ελληνικών χωριών της περιοχής.
Δεκάδες χιλιάδες στάλθηκαν σε καταναγκαστικά τάγματα εργασίας στο εσωτερικό της Ανατολίας και ελάχιστοι από αυτούς επέζησαν. Οι αριθμοί των εκτοπισθέντων καταγράφηκαν από διάφορες αρχές, από το ελληνικό υπουργείο Εσωτερικών, τον Αμερικανό πρέσβη Χένρυ Μόργκενταου, το Γαλλικό Ερυθρό Σταυρό, με τα νούμερα να κυμαίνονται μεταξύ 500.000 και 800.000 (ή ακόμα και 1.200.000). Σήμερα ο αριθμός των νεκρών εκτιμάται σε 353.000.
Η ελληνική κυβέρνηση αναγνώρισε το 1994 τη Γενοκτονία των Ποντίων με ορόσημο την ημερομηνία άφιξης του Κεμάλ στη Σαμψούντα και το 1998 την 14η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα Γενοκτονίας του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Η Τουρκία αρνείται ακόμα την γενοκτονία εντάσσοντας αόριστα τα θύματα σε απώλειες προερχόμενες από τον πόλεμο και τις δυσχερείς συνθήκες (λιμός, κοινωνικές αναταραχές κ.λπ.).
