Ο Ιούλιος Καίσαρας διασχίζει τον ποταμό Ρουβίκωνα με τις λεγεώνες του, επιστρέφοντας στη Ρώμη από τη Γαλατική εκστρατεία. Η κίνηση του Καίσαρα είναι κομβική, αφού ο ρωμαϊκός νόμος επέτασσε να διαλύει το στρατό του ο στρατηλάτης που επέστρεφε από εκστρατεία, τουλάχιστον πριν τον Ρουβίκωνα, το σύνορο της Ρωμαϊκής πολιτείας, για να μην πλησιάσει επικίνδυνα και πάρει την εξουσία στη Ρώμη με τα όπλα.
Ο Ιούλιος Καίσαρας μετά από θητεία σε διάφορα ανώτερα αξιώματα, μεταξύ των οποίου και του υπάτου, διορίστηκε διοικητής της “εντεύθεν και εκείθεν των Άλπεων Γαλατίας” (Gallia Cisalpina, της βόρειας Ιταλίας και νότιας Γαλλίας). Ήταν μια προσπάθεια των αντιπάλων του να απομακρυνθεί ο δημοφιλής στο λαό και φιλόδοξος στρατηγός πολιτικός από τη Ρώμη. Ο Καίσαρας δεν έχασε την ευκαιρία για δόξα και χρήματα. Εκμεταλλευόμενος το αίτημα των Γαλατών προς τους Ρωμαίους να τους βοηθήσουν με τη μετανάστευση Ελβετών που αντιμετώπιζαν, διέσχισε τα σύνορα και κατέσφαξε τη φυλή των Ελβετών (Helvetii).
Δεν σταμάτησε, όμως, εκεί. Στα επόμενα εννέα χρόνια, με τις λεγεώνες του θα διαγράψει μια πορεία αίματος κυριεύοντας ολόκληρη την επικράτεια της Γαλατίας, καταστρέφοντας οκτακόσιες πόλεις, υπεύθυνος για το θάνατο κάπου δύο εκατομμύριων ανθρώπων, κυρίως από ασιτία και ασθένειες. Οι Γαλατικοί πόλεμοι έληξαν με την άφιξη των Ρωμαίων στρατιωτών στη θάλασσα της Μάγχης αλλά ο Καίσαρας, που έστελνε τακτικά τα νέα από τις κατακτήσεις του -μαζί με φορτία δούλων και θησαυρών- στο λαό της Ρώμης, επιτέθηκε και στις επαρχίες των Βαταβών, στη βελγική Γαλατία και επέδραμε και στο έδαφος της Γερμανίας ενώ οργάνωσε και μια διερευνητική εκστρατεία στη Βρετανία.
Εν τω μεταξύ, τα πολιτικά πάθη στη Ρώμη είχαν εξαφθεί επικίνδυνα. Η διάσταση αριστοκρατών (optimates) και δημοκρατικών (populares), των τάξεων των πλουσίων και των φτωχών της πόλης δηλαδή, είχε προκαλέσει διχασμό. Ο Καίσαρας, αν και μακρυά, διατηρούσε επαφές που τον τροφοδοτούσαν διαρκώς με πληροφορίες, ενώ οι στρατιωτικές επιτυχίες του στη Γαλατία τον είχαν κάνει δημοφιλή, ιδίως στα κατώτερα στρώματα.
Καθώς πλησίαζε στη Ρώμη, η ψύχρανση των σχέσεων με τον γαμπρό του, Πομπήιο και ο φόβος ότι θα αρπάξει την εξουσία με τα όπλα, οδήγησαν τη Σύγκλητο να τον κηρύξει «εχθρό της πατρίδος» (hostis) και να τον καλέσει άμεσα να διαλύσει τα στρατεύματά του και να παρουσιαστεί για απολογία. Ο Καίσαρας είδε την παγίδα και αφού μέτρησε τις πιθανότητές επικράτησης του, και είδε και την αφοσίωση των ανδρών του, έβγαλε λόγο στην ΧΙΙΙ λεγεώνα «Διδυμαία», που τον ακολουθούσε καταλήγοντας με τα λόγια: «Ακόμη και τώρα μπορούμε να γυρίσουμε πίσω. Αλλά από τη στιγμή που θα διαβούμε αυτήν την μικρή γέφυρα, τον λόγο έχουν τα ξίφη». Στη συνέχεια λέγεται πως ψέλλισε τη γνωστή φράση του ποιητή Μενάνδρου, alea jacta est (ο κύβος ερρίφθη).
Κατ’άλλους η διάβαση του ποταμού έγινε στις 11 Ιανουαρίου. Η ουσία, όμως, είναι ότι ο Καίσαρας περνώντας τον Ρουβίκωνα ακολούθησε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή. Πλέον ήταν ένας δυναμικός παίκτης στον εμφύλιο που ξεσπούσε στη Ρωμαϊκή Πολιτεία (Res Publica) και θα οδηγούσε στη διάλυση του συστήματος της αριστοκρατικής δημοκρατίας και στον μετασχηματισμό της σε αυτοκρατορία του ενός ανδρός (Imperium).
