Με τα μάτια στο μέλλον, οι αντιπρόσωποι του Βασιλείου της Σερβίας και εκπρόσωποι των εθνοτήτων Σλοβένων και Κροατών που ζούσαν εντός της Αυστρουγγρικής αυτοκρατορίας, υπογράφουν το προκαταρκτικό κείμενο της Ένωσης των λαών τους, σε ένα κρατικό μόρφωμα που θα δημιουργηθεί μετά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μέχρι το τέλος του Α’ Παγκοσμίου η Αυστρουγγαρία κατείχε το ήμισυ της Βαλκανικής και εποφθαλμιούσε και το υπόλοιπο. Με τη στήριξη της Γαλλίας και της Βρετανίας, η εξόριστη στην Κέρκυρα σερβική κυβέρνηση έθετε τις βάσεις για τη μεταπολεμική ένωση σε ένα κοινό βασίλειο των Σέρβων, των Κροατών και των Σλοβένων, που μετά το 1920 θα μετονομαστεί σε βασίλειο της «Νοτιοσλαβίας» (Yugoslavia-Γιουγκοσλαβία).
Η πρόταση της πολιτικής ενοποίησης υπήρχε σαν ιδέα από παλιότερα αλλά το 1916, το σερβικό εξόριστο Κοινοβούλιο πρότεινε να ενοποιηθούν οι επικράτειες του βασιλείου της Σερβίας με τις περιοχές των Σλοβενικών, Κροατικών και Μαυροβουνιακών περιοχών χωρίς διαιρέσεις και ειδικά προνόμια, υπό το στέμμα της δυναστείας των Καραγιώργεβιτς. Σλοβένοι και Κροάτες τελούσαν υπό την κυριαρχία της Αυστρουγγαρίας και πλέον, το ίδιο και οι Σέρβοι, η χώρα των οποίων είχε καταλυθεί από τους Γερμανο-Αυστριακούς και η κυβέρνηση με τα υπολείμματα του στρατού είχαν διαφύγει μέσω Ελλάδος στην Κέρκυρα.
Η διακήρυξη δεν έγινε σε πνεύμα ομόνοιας και σίγουρα όχι χωρίς προβλήματα αμοιβαίας καχυποψίας. Αν και λαοί με κοινό παρελθόν και κοινούς φόβους και εχθρούς, Σέρβοι, Κροάτες και Σλοβένοι δεν ήταν ταυτόσημοι. Σημαντικό ρόλο εδώ έπαιξε το συμβούλιο της Νοτιοσλαβίας, μια επιτροπή που ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1915, με συμμετοχή επιφανών πνευματικών προσωπικοτήτων όλων των εθνοτήτων και χρηματοδοτείτο σε μεγάλο βαθμό από την εξόριστη σερβική κυβέρνηση. Αλλά κατά τη διάρκεια των συνομιλιών έδωσε πολλά δείγματα ανεξάρτητης γραφής, συχνά ενάντια στις σερβικές βουλήσεις.
Ο λόγος ήταν πως ενώ η σερβική ηγεσία επιθυμούσε μια ισχυρή κεντρική διακυβέρνηση με έδρα το Βελιγράδι, οι άλλες εθνότητες έβλεπαν σε αυτό προσπάθεια σερβικής κυριαρχίας, πράγμα που επιθυμούσαν να αποφύγουν προκρίνοντας μια λύση χαλαρής συνομοσπονδίας. Αλληλοκατηγορίες για αναβίωση της μεγαλοϊδεατικής “Μεγάλης Σερβίας” και για ίντριγκες που παίζουν το παιχνίδι των Αυστριακών ανταλλάγησαν, προτού όλες οι πλευρές καταλήξουν στην πολυπόθητη διακήρυξη το 1917.
Καταλύτης της τελευταίας ήταν μια ανταγωνιστική κίνηση, μια ανακοίνωση Σλαβικών μελών του Αυτοκρατορικού Συμβουλίου της Βιέννης. Το τελευταίο, όργανο της Αυστρο-Ουγγρικής μοναρχίας, προέβη τον Μάιο του 1917 στην ίδρυση της Νοτιοσλαβικής Λέσχης και προκήρυξε την πρόθεσή του να ιδρύσει μεταπολεμικά μια αυτόνομη επαρχία που θα περιλάμβανε Σέρβους, Κροάτες, Σλοβένους, Βοσνίους και Μαυροβουνίους σε μια συνομοσπονδία που θα διοικείτο με σημαντικό βαθμό αυτονομίας, αλλά σαφώς υπό την κυριαρχία της Αψβουργικής μοναρχίας. Η αντικίνηση αυτή, αποτελούσε μια δυνητική λύση στο πρόβλημα που γέννησε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ γνώρισε και τη στήριξη της Entente των Αγγλο-Γάλλων.
Η διακήρυξη της Νοτιοσλαβικής Λέσχης τάραξε τα νερά μεταξύ των συνεδριαζόντων στην Κέρκυρα, οπότε παραμέρισαν τις διαφωνίες και προχώρησαν στη διακήρυξη της βούλησης για τη δημιουργία ενωμένου βασιλείου. Ο φόβος της Αγγλο-Γαλλικής εγκατάλειψης και η απώλεια της ρωσικής στήριξης προς τις σερβικές θέσεις -πάγια τακτική κατά τα τελευταία 100 χρόνια που όμως χάθηκε με την ανατροπή του τσάρου κατά την ρωσική επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 – συνέβαλαν καθοριστικά στην άμβλυνση της σερβικής στάσης.
Η διακήρυξη της Κερκύρας έκανε μνεία για ισονομία και ισοπολιτεία των εθνοτήτων στο νέο καθεστώς, τη συγκρότηση μιας Συνταγματικής Συνέλευσης που θα δρούσε ως ανώτατο όργανο και τη διπλή, ισότιμη, χρήση κυριλικού και λατινικού αλφαβήτου. Με τη διακήρυξη σε ισχύ, οι επιτροπές των τριών εθνοτήτων εργάστηκαν στους μήνες που ακολούθησαν για να γίνει πραγματικότητα η επιθυμία των ηγεσιών τους, γεγονός που έγινε τον Δεκέμβριο του 1918, λίγο μετά το τέλος του πολέμου.
