Ως διοικητής της I./JG 52, ο Επισμηναγός Hartmann επέλεξε να παραδοθεί με ολόκληρη τη μονάδα του στην 90η Μεραρχία Πεζικού των ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί συγκέντρωσαν όλους τους κρατουμένους (ο αριθμός τους έφτανε τις 50.000) σε ένα μεγάλο υπαίθριο συγκρότημα έως τις 24 Μαΐου, όπου τους παρέδωσαν στους Σοβιετικούς.
Οι λόγοι είχαν να κάνουν με τη Συμφωνία της Γιάλτας, αφού τη δεδομένη στιγμή η παράδοση των Γερμανών έλαβε χώρα στο Pisek της Τσεχοσλοβακίας. Να αναφέρουμε παρενθετικώς πως υπήρξαν και περιπτώσεις κατά τις οποίες Αμερικανοί φρουροί συνέδραμαν σε κάποιες αποδράσεις, παρέχοντας μάλιστα και τρόφιμα και χάρτες στους φυγάδες αιχμαλώτους. Ο ίδιος πάντως ο Hartmann δεν ήταν ανάμεσα στους τυχερούς.
Η δυσχερής διαβίωσή του ως αιχμάλωτος των Σοβιετικών
Οι Σοβιετικοί προέβησαν στην άμεση φυλάκισή τους, διαχωρίζοντας γυναίκες και κόρες από συζύγους και πατεράδες. Κατόπιν προχώρησαν σε αθλίους βιασμούς διαπομπεύοντας συνάμα γυναίκες και άνδρες αιχμαλώτους. Οι Αμερικανοί προσπάθησαν να τους σταματήσουν, αλλά οι ένστολοι βιαστές επιτέθηκαν προς το μέρος τους πυροβολώντας στον αέρα και απειλώντας με θάνατο όσους θα παρενέβαιναν.
Τα όργια και οι βαναυσότητες δε σταμάτησαν κατά τη διάρκεια της νυκτός παρά μόνο την επομένη κατά διαταγή ενός Ρώσου Στρατηγού που κατέφθασε στο χώρο. Μολαταύτα, υπήρξαν κάποιοι που παραβίασαν τη διαταγή. Ζητήθηκε από τα θύματα να αναγνωρίσουν τους ενόχους μεταξύ των παρατεταγμένων Σοβιετικών, όπερ και εγένετο. Χωρίς μακρές διαδικασίες, διατυπώσεις και στρατοδικεία, οι ένοχοι απαγχονίστηκαν πάραυτα, ενώπιον όλων των συντρόφων τους, για ανυπακοή.
Αρχικά, οι Σοβιετικοί προσπάθησαν να πείσουν τον Hartmann να συνεργαστεί μαζί τους, ζητώντας του να κατασκοπεύει και να προδίδει συναδέλφους του αξιωματικούς. Ο ίδιος αρνήθηκε, με αποτέλεσμα να τιμωρηθεί με εγκλεισμό σε θάλαμο απομόνωσης διαστάσεων 1,2×2,7×1,8 μέτρα. Για δέκα ημέρες κοιμόταν σε τσιμεντένιο πάτωμα, λαμβάνοντας για φαΐ μόνο ψωμί και νερό. Για να μεταβάλλουν τη γνώμη του, τον απείλησαν πως θα απήγαγαν και θα δολοφονούσαν τη σύζυγό του. Όμως και πάλι δεν ενέδωσε.
Σε μία από τις ανακρίσεις σχετικά με τις γνώσεις του περί των αεριωθουμένων Messerschmitt Me 262, ο Hartmann, αρνούμενος να αναφέρει ό,τι γνώριζε, χτυπήθηκε με ραβδί από έναν Σοβιετικό αξιωματικό, αλλά αντέδρασε σηκώνοντας την καρέκλα του και ρίπτοντάς την στο κεφάλι του. Ο ίδιος πίστευε πως θα τον εκτελούσαν επί τόπου, αλλά τον απομόνωσαν εκ νέου σε στενό θάλαμο. Ο ίδιος επέλεξε την απεργία πείνας και το θάνατο, αντί να ενδώσει στις ανακρίσεις. Οι Ρώσοι, βλέποντας την ανυποχωρησία του, τού έδωσαν βιαίως τροφή μετά από τέσσερις ημέρες.
Οι σοβιετικές αρχές προσπάθησαν επιμόνως και εντόνως να τον συμφιλιώσουν με τα κομμουνιστικά ιδεώδη, αλλά απέτυχαν παταγωδώς, ακόμη και όταν του προσέφεραν ως αντάλλαγμα κάποια εξέχουσα θέση στην Πολεμική Αεροπορία της Ανατολικής Γερμανίας.
Απαγγελίες κατηγοριών για εγκλήματα πολέμου
Στις 27 Δεκεμβρίου του 1949, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε 20 χρόνια φυλάκιση από το υπουργείο Εσωτερικών στη περιοχή του Ivanovo. Δύο χρόνια αργότερα (τον Ιούνιο του 1951) καταδικάστηκε εκ νέου ως αναμεμειγμένος σε μια αντισοβιετική ομάδα. Μετά από επίμονες προσπάθειες των Ρώσων να κάμψουν το ηθικό του, προχώρησαν σε μια σειρά καταγγελιών εις βάρος του για εγκλήματα πολέμου. Συγκεκριμένως, τον κατηγόρησαν για το θάνατο 780 αμάχων στο χωριό Briansk, επιτιθέμενος, όπως ισχυρίστηκαν, σε χώρο παρασκευής άρτου στις 23 Μαΐου 1943. Τον κατηγόρησαν επίσης και για την κατάρριψη 345 «ακριβών» αεροσκαφών τους. (Οι Σοβιετικοί έχασαν στον πόλεμο 106.400 αεροπλάνα, ενώ η Luftwaffe 76.875. Η δε συντριπτική πλειοψηφία των γερμανικών καταρρίφθηκε από Βρετανούς και Αμερικανούς.) O Hartmann αρνήθηκε τις κατηγορίες, αναλαμβάνοντας την υπεράσπιση του εαυτού του, διαδικασία την οποία ο προεδρεύων του δικαστηρίου χαρακτήρισε ως «χάσιμο χρόνου».
Καταδικάστηκε σε 25 χρόνια καταναγκαστικής εργασίας στα διαβόητα γκουλάγκ, αλλά αρνήθηκε να εργαστεί και έτσι τέθηκε και πάλι σε απομόνωση. Οι συγκρατούμενοί του αντέδρασαν στη κακομεταχείρισή του. Ο Hartmann ζήτησε έναν εκπρόσωπο από τη Μόσχα και την παρουσία διεθνούς επιτροπής επιθεωρήσεως για την επανάληψη της δίκης με σκοπό την απαλλαγή του από τις κατασκευασμένες κατηγορίες που τον βάραιναν.
Αναμενόμενη ήταν η αρνητική απάντηση του Ανωτάτου Σοβιέτ, που διέταξε τη μεταφορά του σε ένα στρατόπεδο στο Novocherkassk του Rostov, όπου πέρασε άλλους πέντε μήνες σε πλήρη απομόνωση. Αποφασίστηκε όμως, για τους τύπους, η δίκη του να επαναληφθεί, όπου απλώς επικύρωσε την αρχική του ποινή. Κατόπιν, εστάλη σε άλλο στρατόπεδο, στο Diaterka των Ουραλίων.
Η απελευθέρωση
Το 1955, η μητέρα του Hartmann έγραψε στον νέο καγκελάριο της Δυτικής Γερμανίας, τον Κόνραντ Αντενάουερ, κάνοντας έκκληση να μεσολαβήσει για την απελευθέρωσή του παιδιού της. Ήταν τότε που επετεύχθη κάποια εμπορική συμφωνία μεταξύ της Δυτικής Γερμανίας και της ΕΣΣΔ όπου απέφερε την επιστροφή του στη Γερμανία, μαζί με 16.000 άλλους συμπατριώτες του στρατιωτικούς, μετά από 10,5 χρόνια στα σοβιετικά στρατόπεδα θανάτου. Έτσι επανενώθηκε με τη σύζυγό του, προς την οποία έγραφε κάθε ημέρα του πολέμου. Λίγο μετά τη φυλάκισή του, η Ούρσουλα γέννησε ένα αγοράκι, αλλά πέθανε τρία χρόνια αργότερα, οπότε δεν το είδε ποτέ. Το 1957 έφερε στον κόσμο την κόρη τους Ισαβέλλα.
Τον Ιανουάριο του 1997, η κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενεργώντας ως ο νόμιμος διάδοχος της ΕΣΣΔ, αθώωσε τον Hartmann παραδεχόμενη ότι η καταδίκη του για εγκλήματα πολέμου βασίστηκε σε πλαστά και ψευδή στοιχεία.
Η ζωή του στην μεταπολεμική Δυτική Γερμανία και το τέλος του
Ο μεγαλύτερο πιλότος όλων των εποχών εργάστηκε στην οργάνωση και αναβάθμιση της Δυτικογερμανικής Πολεμικής Αεροπορίας ως ανώτερος αξιωματικός (το 1960 προήχθη σε Αντισμήναρχο και επτά χρόνια αργότερα σε Σμήναρχο). Λόγω της θέσης του, έκανε συχνά-πυκνά ταξίδια στις ΗΠΑ, όπου εκπαιδεύτηκε στα Lockheed F-104 «Starfighters». Απεβίωσε τελικώς στις 10 Σεπτεμβρίου του 1993 σε ηλικία 71 ετών, έχοντας περάσει στη ζωή του ανείπωτες κακουχίες ως έγκλειστος φυλακών στα βάθη της ΕΣΣΔ.
Η καριέρα του στα πεδία των μαχών εναντίον των Σοβιετικών τελείωσε προ πολλού, αλλά ο τίτλος του ως ο πιο επιτυχημένος πιλότος της ιστορίας ενδεχομένως θα μείνει για πάντα.
