Αξίζει να δούμε μια λιγότερο γνωστή ιστορία που αφορά τη δημιουργία “ειδικών” δικαστηρίων που οργανώθηκαν από το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα με σκοπό τη νομιμοφανή εξόντωση των εξεχόντων προσωπικοτήτων του Πόντου κατά τη τελευταία φάση της Γενοκτονίας.
Με τον όρο Ποντιακή ή Ελληνική Γενοκτονία, εννοούμε τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τη περίοδο 1914-23 και οδήγησαν σε αφανισμό του ελληνικού στοιχείου της Μικράς Ασίας, μέσω μαζικών εκτελέσεων, πορειών θανάτου, καταναγκαστικών έργων και εκτοπίσεων. Οι εκτιμήσεις για τους νεκρούς κυμαίνονται μεταξύ 380,000 και 750,000 ανθρώπων.
Η Γενοκτονία εξελίχθηκε σε φάσεις ξεκινώντας από το 1914-15 και τις πρώτες διώξεις που ακολούθησαν την ήττα της Τουρκίας στο πόλεμο με τη Ρωσία και κορυφώθηκαν με τη Μικρασιατική Καταστροφή και τις ανταλλαγές πληθυσμών.
Μια άγνωστη στο ευρύ κοινό πτυχή της Γενοκτονίας των Ποντίων, έχει να κάνει με τα τουρκικά “ειδικά” δικαστήρια της Αμάσειας που συστάθηκαν με σκοπό τη νομιμοφανή εξόντωση των σημαντικών ελληνικών προσωπικοτήτων του Πόντου και έλαβαν χώρα στην ομώνυμη πόλη.
Ο σκοπός των δικαστηρίων ήταν οι συνοπτικές καταδίκες της ελληνικής ελίτ του Πόντου με σκοπό την εξολόθρευση εκείνων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μελλοντική απειλή για τη νεοσύστατη Τουρκία. Η επιλογή της Αμάσειας στα βάθη της Ανατολίας για τη διεξαγωγή των δικών, είχε ως σκοπό αυτές να μείνουν μακριά από τα μάτια της κοινής γνώμης.
Το Δεκέμβριο του 1920, αρχίζουν οι μαζικές συλλήψεις Ελλήνων από Τούρκους εθνικιστές. Οι δίκες θα αρχίσουν τον Αύγουστο του 1921 με τα μόνα στοιχεία κατηγορίας να είναι ασαφείς πληροφορίες και υπαινιγμοί πως κάποιοι Έλληνες βοήθησαν το Ρωσικό Στρατό κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου.
Παρόλα αυτά, η ετυμηγορία του δικαστή Emin Bey Gevecioğlu που προέδρευσε όλων των δικών, ήταν για τους περισσότερους η εκτέλεση με δικαιολογία τη προσπάθεια δημιουργίας ανεξάρτητου ποντιακού κράτους. Από τις 20 Αυγούστου έως τις 21 Σεπτεμβρίου 1921, τουλάχιστον 177 Έλληνες του Πόντου εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού. Ο ακριβείς αριθμός των εκτελεσθέντων παραμένει άγνωστος με κάποιες εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για 400-500 άτομα.
Οι εκτελεσθέντες ήταν πολιτικοί, δημοσιογράφοι, επιχειρηματίες και ιερωμένοι. Εντύπωση προκάλεσε ο απαγχονισμός του Ευθυμίου Επισκόπου Ζήλων, ο οποίος ενώ είχε ήδη πεθάνει από τύφο στη φυλακή, καταδικάστηκε στην εσχάτη των ποινών και κρεμάστηκε μετά θάνατον. Ανάλογη αλγεινή εντύπωση προκάλεσαν και οι εκτελέσεις ποδοσφαιριστών της ομάδας Πόντου Μερζιφούντας.
Μερικοί από τους γνωστότερους εκτελεσθέντες ήταν οι κάτωθι:
Ματθαίος Κωφίδης, επιχειρηματίας και πρώην μέλος του Οθωμανικού κοινοβουλίου
Νικόλαος Καπετανίδης, δημοσιογράφος και εκδότης εφημερίδας
Παύλος Παπαδόπουλος, διευθυντής τραπέζης
Ιορδάνης Τοτομανίδης, επιχειρηματίας καπνού
Δημοσθένης Δημιτόγλου, τραπεζίτης
Πλάτωνας Αϊβαζίδης, πρωτοσύγκελος Αμάσειας
Γεώργιος Κακουλίδης, έμπορος
Οι τουρκικές ωμότητες εις βάρος του Ποντιακού Ελληνισμού και ειδικά των εκτελέσεων από τις δίκες-παρωδίες της Αμάσειας, προκάλεσαν διεθνή κατακραυγή. Ο σκοπός ωστόσο είχε επιτευχθεί. Το ελληνικό στοιχείο εκριζώθηκε οριστικά από το Πόντο. Τέλος, αξίζει να επισημανθεί πως σύμφωνα με το συγγραφέα Bruce Clark, η εκτέλεση του πρώην βουλευτή Ματθαίου Κοφίδη, προκάλεσε το θυμό των μουσουλμάνων της Τραπεζούντας, οι οποίοι από εκείνο το σημείο και μετά, αρνήθηκαν οποιαδήποτε συνεργασία με τις Αρχές στο θέμα της σύλληψης Ελλήνων.
Πρώτη δημοσίευση 5/5/2018
Τα διαβόητα “Δικαστήρια της Αμάσειας” που δημιουργήθηκαν για την μαζική εξόντωση της Ελληνικής ελίτ του Πόντου
