To Gravelines ήταν μια μικρή κοινότητα στις βόρειες γαλλικές ακτές, τότε μέρος της ισπανικής Φλάνδρας και οι Ολλανδοί το έλεγαν Γκρεβελίνκε. Ήλεγχε όμως ένα κανάλι με έξοδο στη θάλασσα της Μάγχης και διέθετε ένα μικρό οχυρό για να προστατεύει το στόμιο του καναλιού. Και στις 8 Αυγούστου 1588 έμελλε να μείνει στην ιστορία ως τόπος μιας από τις μεγαλύτερες ναυτικές συγκρούσεις και ίσως την πιο κρίσιμη για το μέλλον της Βρετανίας.
Ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος ο 2ος είχε συγκροτήσει μια τεράστια για τα δεδομένα της εποχής ναυτική δύναμη 22 γαλιονών (μεγάλα πολεμικά πολλαπλών καταστρωμάτων), και πάνω από 100 εξοπλισμένων εμπορικών, μαζί με αρκετές προμήθειες και στρατό 18.000 ανδρών για να εισβάλει στην Αγγλία και να εκθρονίσει την βασίλισσα Ελισσάβετ την 1η. Ο Ισπανός βασιλιάς είχε επιλέξει αυτόν τον τρόπο για να εκκαθαρίσει το “απόστημα” του προτεσταντισμού στην Βόρεια Ευρώπη αλλά κυρίως, για να απομακρύνει έναν σημαντικό εμπορικό ανταγωνιστή στον Ατλαντικό.
Η Αγγλία ήταν μάλλον απροετοίμαστη για την επίθεση αυτή της ισπανικής αρμάδας. Τα ταμεία ήταν σχεδόν άδεια, το εμπόριο ελεγχόταν από Ισπανούς, Ολλανδούς και Πορτογάλους και κρατικός στόλος που θα προστάτευε τα εμπορικά πλοία δεν υπήρχε. Η Ελισσάβετ είχε βασιστεί στην “ιδιωτική πρωτοβουλία” επενδύοντας σε “ιδιώτες” (privateers) που με εξοπλισμένα από τους ίδιους πολεμικά, προστάτευαν τα βρετανικά πλοία και επιτίθονταν στα ισπανικά και στους σταθμούς ανεφοδιασμού τους, λεηλατώντας τα και παρέχοντας μερίδιο στους χορηγούς τους με αντάλλαγμα βασιλική χάρη. Κάνοντας ουσιαστικά μια κρατικά επιδοτούμενη πειρατεία.
28 Μαΐου 1588: Η Μεγάλη Ισπανική αρμάδα ξεκινάει για τη Βρετανία
Η “Μεγάλη και καλότυχη αρμάδα” (Grande y Felicísima Armada) των Ισπανών απέπλευσε με μεγαλοπρέπεια στις 28 Μαΐου 1588 και μετά από κάποιες καθυστερήσεις από τον καιρό στον Βισκαϊκό κόλπο, έφτασε στα μέσα Ιουλίου στο Καλαί, όπου αγκυροβόλησε έξω από το γειτονικό Gravelines. Οι Άγγλοι από την πλευρά τους, είχαν προετοιμαστεί όσο μπορούσαν. Συγκέντρωσαν 200 περίπου πλοία, στην πλειοψηφία τους εξοπλισμένα εμπορικά, οργάνωσαν πολιτοφυλακές και προσπάθησαν να οχυρώσουν τα ναυτικά οχυρά στα στόμια των ποταμών που θα οδηγούσαν τα ισπανικά πλοία στην καρδιά των πόλεών τους. Όλοι πάντως γνώριζαν πως αν η ισπανική αρμάδα δεν αντιμετωπιζόταν στη θάλασσα, τίποτα δεν θα σταματούσε την εισβολή.
Ο Φράνσις Ντρέηκ και οι άλλοι Άγγλοι πλοίαρχοι επιτέθηκαν στους Ισπανούς στις 21 Ιουλίου καθώς περνούσαν το Στενό της Μάγχης. Αποφεύγοντας να πλησιάσουν πολύ, τα αγγλικά πλοία άνοιξαν πυρ από μεγάλη απόσταση προσπαθώντας να προκαλέσουν αταξία και απώλειες χωρίς να εκτεθούν στα πυροβόλα των Ισπανών. Παρατήρησαν ότι εκτός από υπερφορτωμένα και αργοκίνητα, τα περισσότερα ισπανικά πλοία δεν κανονιοβολούσαν πολύ αλλά μετά την πρώτη βολή ορμούσαν να πλευρίσουν το εχθρικό πλοίο για να επιβιβαστούν. Τα εφόδια της εκστρατείας πακτωμένα στα καταστρώματα δεν επέτρεπαν στα κανόνια να οπισθοδρομήσουν αρκετά και να επιτρέψουν την επαναγέμιση. Έτσι, οι Ισπανοί έχαναν το μεγάλο πλεονέκτημα που είχαν σε ισχύ πυρός, καθώς τα 2.500 κανόνια τους ξεπερνούσαν σε απόδοση τα αγγλικά, αν και οι τελευταίοι είχαν σχεδόν διπλάσια πλοία. Από την άλλη, ένα ακόμα μάθημα των πρώτων συγκρούσεων ήταν ότι το ισχυρό κύτος από καρυδιά των ισπανικών πλοίων δεν μπορούσε να πάθει σοβαρή ζημιά. Οι Άγγλοι θα έπρεπε να στηριχθούν στην ταχύτητα και στον ελιγμό.
Ο Ντρέηκ θα επιχειρήσεις μέσα στις επόμενες μέρες αρκετές εμπλοκές και απεμπλοκές στα κουρασμένα από τις ημέρες πλεύσης και τον αγγλικό “κλεφτοπόλεμο” Ισπανικά πληρώματα. Ο καιρός, η ένταση και η αδυναμία να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα εχθρικά πλοία, ανάγκασε τους Ισπανούς να εγκαταλείψουν την προσπάθεια να κατανικήσουν τον αγγλικό στόλο και να επιζητήσουν να αγκυροβολήσουν στο λιμάνι του Gravelines για τις αναγκαίες επισκευές και ξεκούραση.
Η ισπανική αρμάδα είχε επιπλέον προβλήματα: Το Gravelines ήταν πολύ μικρό για αυτήν. Οι Ολλανδοί είχαν αφαιρέσει τις σημαδούρες που επεσήμαναν τα επικίνδυνα νερά και τα αβαθή ανατολικότερα και έτσι, οι Ισπανοί μπήκαν στις 27 Ιουλίου και αγκυροβόλησαν σε διάταξη ημισελήνου έξω από το λιμάνι. Ο Ντρέηκ είδε την ευκαιρία και οργάνωσε το βράδυ της 28ης Ιουλίου μια επιδρομή με 8 μεγάλα πλοία που είχαν παραγεμιστεί με πίσσα, μπαρούτι και θειάφι. Η επίθεση απέτυχε καθώς κανένα ισπανικό πλοίο δεν κάηκε αλλά πολλά έκοψαν τις άγκυρες για να σκορπιστούν γρήγορα, μια μοιραία απόφαση, όπως θα αποδειχθεί αργότερα.
Στις 8 Αυγούστου, ούριος άνεμος θα κάνει την ισπανική αρμάδα να αποπλεύσει σε μια τελευταία προσπάθεια να σώσει ό,τι μπορούσε από το γόητρο και τον σκοπό της μεγάλης εκστρατείας. Κινήθηκε βόρεια-βορειοανατολικά και με την στενή παρακολούθηση του αγγλικού στόλου, έκανε επίδειξη δύναμης στις αγγλικές ακτές, οπότε οι Ισπανοί ναύαρχοι αποφάσισαν να περιπλεύσουν την Αγγλία και να επιτεθούν από την πλευρά του πιο φιλόξενου Ατλαντικού. Ο θρύλος θέλει την Ελισσάβετ να εμψυχώνει έφιππη και με πανοπλία τους άνδρες της πολιτοφυλακής στην ακτή αλλά αυτό μπορεί να είναι και μια ιστορική ανακρίβεια.
Χωρίς να χάσει την ευκαιρία, ο αγγλικός στόλος επιτέθηκε ξανά και εφάρμοσε για 8 ώρες γρήγορες επαφές και αποσύρσεις. Βασισμένοι στα διδάγματα των ημερών, οι Άγγλοι κανονιοβολούσαν τα καταστρώματα προκαλώντας απώλειες μεταξύ των Ισπανών πυροβολητών. Τελικά, στις 4 το απόγευμα, αφού είχαν εξαντλήσει το μπαρούτι τους και είχαν ρίξει μέχρι και αλυσίδες και καρφιά εναντίον των Ισπανών, οι Άγγλοι αποσύρθηκαν. Πέντε ισπανικά πλοία είχαν καταδιωχθεί και εξωκείλει.
Η ναυμαχία του Gravelines είχε λήξει. Και μαζί της και τα μεγάλα ισπανικά σχέδια να εξαφανίσουν τον προτεσταντικό προμαχώνα και προπύργιο της πειρατείας στις θάλασσές τους. Τα μεγάλα και δυσκίνητα ισπανικά πλοία, προσπάθησαν με πολλές ζημιές και αβαρίες να εφαρμόσουν το σχέδιό τους περιπλέοντας τα βρετανικά νησιά φεύγοντας μακρυά από τον αγγλικό στόλο. Ο πλούς ήταν αργός και δύσκολος. Λίγο μετά, το ισχυρό ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού και οι καταιγίδες στις δυτικές ακτές της Αγγλίας και Ουαλίας θα διαλύσουν την Ισπανική αρμάδα. Μόλις 67 πλοία και λιγότεροι από 15 χιλιάδες άνδρες θα επιστρέψουν στην Ισπανία. Ένας μύθος μόλις είχε γεννηθεί στη γηραιά Αλβιώνα: η μέρα που “νίκησαν” την ισπανική αρμάδα.