Δυνάμεις των Ελλήνων επαναστατών υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη καταλαμβάνουν τους λόφους γύρω από την Καλαμάτα. Την ίδια στιγμή άλλα τμήματα υπό τους Παπαφλέσσα, Νικηταρά και Αναγνωσταρά αποκλείουν την πόλη από άλλη πλευρά.
Σημαντική για τις πρώτες μέρες τη επανάστασης ήταν η επικράτηση των επαναστατών στις πόλεις. Ενώ η ύπαιθρος χώρα ήταν πιο εύκολο να ελεγχθεί, αν οι Τούρκοι κατόρθωναν και κλείνονταν στις οχυρωμένες πόλεις, θα μπορούσαν να ελέγχουν σημαντικές εκτάσεις μέχρι την έλευση τουρκικών ενισχύσεων. Η Καλαμάτα ήταν ο πρώτος στόχος. Κοντά στην πρακτικά αυτοδιοικούμενη επικράτεια της Μάνης, σημαντικό λιμάνι της Πελοποννήσου και πλούσια, θα επέτρεπε τον έλεγχο όλης της νότιας πτέρυγας του Μωριά.
Στρατηγικός νους πίσω από την εκπόρθησή της ήταν ο Παπαφλέσσας. Αφού συγκάλεσε τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς της περιοχής να κινηθούν εναντίον της πόλης, έσπειρε φήμες πως η περιοχή είχε γεμίσει ληστές. Ο διοικητής της Καλαμάτας, Σουλεϊμάν πασάς Αρναούτογλου, κάλεσε τους προκρίτους για να ενημερωθεί και αυτοί, δασκαλεμένοι από τον Παπαφλέσσα, τον έπεισαν πως οι “χιλιάδες” ληστές απειλούσαν την πόλη και ο ίδιος με 150 στρατιώτες δεν θα μπορούσε να κρατήσει. Ο Αρναούτογλου πείστηκε να ζητήσει την βοήθεια του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
Μια εβδομάδα πριν, πλοίο ναυλωμένο από Έλληνες Φιλικούς έφτασε στη Μάνη φορτωμένο πολεμοφόδια και όπλα και τα ξεφόρτωσε. Η κίνηση αυτή που οργανώθηκε από τον Παπαφλέσσα, εξέθετε τον Πετρόμπεη, ο οποίος αμφιταλαντευόταν για την έναρξη της επανάστασης με τέτοιους όρους. Αν οι Τούρκοι μάθαιναν πως οι Μαυρομιχαλαίοι εμπλέκονταν σε λαθρεμπόριο όπλων με τους επαναστάτες, θα εκτελούσαν σίγουρα όλη την οικογένεια.
Με αυτές τις συνθήκες, το βράδυ της 3ης Απριλίου (22 Μαρτίου με το παλιό Ιουλιανό ημερολόγιο) οι δυνάμεις των Κολοκοτρώνη, Μούρτζινων, Κουμουντουράκηδων, Κυβέλλων, Χρηστέηδων και του Παναγιώτη Βενετσανάκου κατέλαβαν τα υψώματα έξω από την πόλη για να συμπληρωθούν από τα σώματα των Παπαφλέσσα, Νικηταρά, Κεφάλα και Αναγνωσταρά. Την επομένη, με τον Αρναούτογλου να προσπαθεί να οργανώσει την άμυνα της μικρής φρουράς του σε μια μικρή συνοικία, οι επαναστάτες μπήκαν στην πόλη και μετά από διαπραγματεύσεις κατέλαβαν την πόλη αναίμακτα. Ο Αρναούτογλου παραδόθηκε με εγγύηση τη ζωή των ανδρών του σε γραπτή συμφωνία.
Το μεσημέρι πραγματοποιήθηκε δοξολογία μεταξύ των προκρίτων, ιερέων, των 2.000 επαναστατών και των οπλαρχηγών και πλήθος λαού για την ελευθερία της πόλης και την έναρξη της επανάστασης. Η δραματική αυτή εικόνα έμεινε αποτυπωμένη στη μνήμη και είναι ίσως η εικονοκλαστική στιγμή που αποδίδεται στην ημέρα του Ευαγγελισμού, στις 25 Μαρτίου, στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας (μόνο που εκεί δεν υπήρχαν οι ανώτεροι κληρικοί, πρόκριτοι και τα πλήθη λαού και ενόπλων). Η απελευθέρωση της Καλαμάτας είναι μια σημαντική πρώτη επιτυχία που επετεύχθη γρήγορα και χωρίς αιματοχυσία, χάρη στα στρατηγήματα του Παπαφλέσσα. Θα επισκιαστεί από την άλωση της Τριπολιτσάς αλλά εκεί ο αγώνας θα είναι σκληρός και το αίμα άφθονο.
