Ο Ελληνικός Στρατός στη Μικρασία διασχίζει τον ποταμό Σαγγάριο και τη διάβαση του Πολατλί κατά την εννάτη μέρα από την έναρξη της επιχείρησης και ετοιμάζεται να εξαπολύσει επιθετική κρούση κατά των τουρκικών οχυρωμένων θέσεων. Η τελευταία θα αρχίσει στις 23 Αυγούστου/5 Σεπτεμβρίου 1921 στην ανατολική όχθη του ποταμού Αμνία (σημερινός Gökırmak). Τρεις μέρες αργότερα, στην επίθεση έλαβε μέρος ολόκληρη η ελληνική Στρατιά σε όλο το μήκος του μετώπου.
Επρόκειτο για την τελευταία φάση επιθετικών επιχειρήσεων του 1921, τρίτο έτος της εκστρατείας στα βάθη της Μικράς Ασίας. Οι Μεραρχίες της ελληνικής Στρατιάς Μικράς Ασίας είχαν καλύψει μεγάλες αποστάσεις ελέγχοντας σημαντικές εκτάσεις της δυτικής Ανατολίας. Αν και ο στόχος των επιχειρήσεων ήταν η κύκλωση των τουρκικών δυνάμεων και η καταστροφή τους πριν τη γραμμή Εσκί-Σεχήρ, Κιουτάχεια, Αφιόν Καρά Χισάρ, οι τουρκικές δυνάμεις με καλή γνώση του εδάφους, αντίληψη της ροής των επιχειρήσεων και ευελιξία στην κίνηση, κατάφεραν να διαφύγουν οχυρωνόμενες πίσω από τον ποταμό Σαγγάριο.
Στα μέσα Αυγούστου ξεκίνησε η νέα φάση των επιχειρήσεων με τολμηρές διεισδύσεις των ελληνικών δυνάμεων και σκοπό να διασχίσουν τον Σαγγάριο και να εμπλέξουν τις τουρκικές, ενώ άλλα τμήματα θα εκτελούσαν πορεία μέσα από την Αλμυρά Έρημο για να αιφνιδιάσουν τους καθηλωμένους Τούρκους, να τους κυκλώσουν και να τους καταστρέψουν.
Η εκτέλεση του σχεδίου ξεκίνησε με τις ήδη καταπονημένες μονάδες σε κοπιαστικές πορείες κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο, σε περιοχές ελάχιστα κατοικημένες και με λίγες προμήθειες ενώ το ανεφοδιαστικό πρόβλημα παρέμενε. Ειδικά οι μονάδες του Β΄ Σώματος, που διέσχισαν την έρημο, αντιμετώπισαν το φριχτό φάσμα της δίψας και της τρομερής ζέστης ενώ ταλαιπωρούντο από αμμοθύελλες.
Οι Τούρκοι από την άλλη δεν παρενόχλησαν τους Έλληνες σε αυτή τη φάση, έχοντας οργανώσει καλά το έδαφος δυτικά του Σαγγαρίου. Οι προσπάθειες των ελληνικών Μεραρχιών να αποκρύψουν τις κινήσεις τους απέβησαν άκαρπες. Το πολυάριθμο τουρκικό ιππικό παρακολουθούσε κάθε κίνηση του ελληνικού στρατού και ανέφερε τη δράση του.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 10/24 Αυγούστου 1921: Ο Ελληνικός Στρατός επιτίθεται στο Σαγγάριο
Στις 23 Αυγούστου (10 Αυγούστου με το παλιό ημερολόγιο), τα Α΄και Γ΄ Σώματα Στρατού ενεπλάκησαν με τις τουρκικές αμυντικές θέσεις. Οι ελληνικές δυνάμεις επέπεσαν με λύσσα σε φωλεές πολυβόλων, αλληλοκαλυπτόμενα χαρακώματα και συρματοπλέγματα. Το πείσμα από την παρατεταμένη εκστρατεία τους οδηγούσε, παρόλες τις απώλειες και τις ελλείψεις νερού και τροφής. “Στην Άγκυρα”, ήταν η φράση που ακουγόταν από στόμα σε στόμα, με την ελπίδα του τερματισμού της πολεμικής προσπάθειας. Τέσσερις μέρες μετά, το Β΄ Σώμα Στρατού επιτέθηκε και αυτό με τη σειρά του, συναντώντας επίσης σκληρή αντίσταση και εξαιρετικά οχυρωμένες θέσεις. Οι απώλειες θα είναι μεγάλες, με 3.400 νεκρούς και 18.000 τραυματίες από ελληνικής πλευράς. Παρόλα αυτά, οι Τούρκοι “μάτωσαν” εξίσου και περισσότερο (περί τους 5.000 νεκρούς και αντίστοιχους με τους Έλληνες τραυματίες).
Λάθη έγιναν από ελληνικής πλευράς, κυρίως με τον ανεφοδιασμό των μονάδων σε φάση εκστρατείας (το Β΄ ΣΣ δεν έλαβε τροφή ή ψωμί για δέκα κρίσιμες μέρες) ενώ υπήρξε ελλιπής αναγνώριση και κακή χρήση των εφεδρειών, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αξιοποιηθούν άμεσα ευκαιρίες που κερδίζονταν με πολύτιμο αίμα. Οι Τούρκοι από την πλευρά τους απέτυχαν και πάλι να αναχαιτίσουν την ελληνική προέλαση, αν και είχαν έγκαιρα πληροφορηθεί τις κινήσεις της και αμύνονταν σε οικείο, προετοιμασμένο και οχυρωμένο έδαφος. Η απώλεια της διάβασης Πολατλί ειδικά, ήταν σημαντική αφού αποκατέστησε την συνέχεια της ελληνικής γραμμής δια του σιδηροδρόμου από την Κιουτάχεια. Η ελληνική αυτή επιτυχία εξασφάλιζε τον ανεφοδιασμό και μετακινήσεις των Ελλήνων και προκάλεσε την παρέμβαση του επιτελάρχη Ισμέτ πασά, που έφτασε στο πεδίο και απάλλαξε τον Τούρκο διοικητή από τα καθήκοντά του.
Η μάχη του Σαγγαρίου έληξε με τακτική νίκη αλλά στρατηγική ήττα για τους Έλληνες. Οι ελληνικές δυνάμεις συνάντησαν τους Τούρκους και τους νίκησαν για ακόμα μια φορά, αλλά δεν κατέστρεψαν τον κεμαλικό στρατό, που συνέχιζε τον αγώνα. Οι Έλληνες ήταν απόλυτα εξαντλημένοι και χωρίς εφόδια. Ανήμπορη να βρει τροφή στην έρημη περιοχή και με τα πυρομαχικά της λιγοστά, η Στρατιά υποχώρησε στις θέσεις, από όπου είχε εξορμήσει. Οι θυσίες τόσων μηνών φαίνονταν μάταιες και οι Τούρκοι που περίμεναν τα χειρότερα δεν πίστευαν στην τύχη τους. Για το επόμενο έτος και οι δύο αντίπαλοι θα αφοσιωθούν στην ξεκούραση και προετοιμασία για τον τελικό γύρο, που θα κρίνει το αποτέλεσμα της σύγκρουσης στη Μικρά Ασία.
