Γνωστή κι ως “ναυμαχία του ακρωτηρίου Teulada” στην Ιταλία, η συγκεκριμένη αναμέτρηση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μεταξύ του ιταλικού και βρετανικού στόλου νότια της Σαρδηνίας, έληξε χωρίς σαφές αποτέλεσμα, κυρίως λόγω έλλειψης αυτοπεποίθησης των Ιταλών ναυάρχων.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 11 Νοεμβρίου 1940: Βρετανική επιδρομή στον Τάραντα, χτύπημα από τον ουρανό
Στις 11 Νοεμβρίου 1940, το βρετανικό Ναυτικό της Μεσογείου κατάφερε ένα ισχυρό “ράπισμα” στον ιταλικό στόλο, χτυπώντας τον με τορπιλοπλάνα μέσα στον ίδιο του το ναύσταθμο, στον Τάραντα. Το χτύπημα ήταν σίγουρα εντυπωσιακό αλλά δεν ήταν και καθοριστικό. Λίγες μόνο μέρες μετά, ιταλικά πολεμικά πλοία προσέγγισαν επικίνδυνα μια βρετανική νηοπομπή που μετέφερε αεροσκάφη για τη δοκιμαζόμενη φρουρά της Μάλτας.
Τα βρετανικά αεροπλανοφόρα της νηπομπής εξαπέλυσαν πρόωρα τα αεροσκάφη τους (12 Hurricane και 2 Skua) ώστε να φθάσουν στη Μάλτα, ενώ τα ίδια ανέστρεψαν για την ασφάλεια του Γιβραλτάρ. Ως αποτέλεσμα, 8 από τα 12 Hurricane και 1 από τα 2 Skua έπεσαν στη θάλασσα λόγω έλλειψης καυσίμων.
Μετά την επιτυχία αυτή των Ιταλών να παρεμποδίσουν τον ανεφοδιασμό της Μάλτας, οι Βρετανοί αποφασίζουν να καταστείλουν τη δράση του ιταλικού στόλου με κάθε μέσο. Έτσι συγκέντρωσαν μια ισχυρή δύναμη 32 πλοίων με επικεφαλής το αεροπλανοφόρο HMS Ark Royal και έπλευσαν προς το κέντρο της Μεσογείου. Οι Ιταλοί, πληροφορούμενοι την άφιξη μιας ισχυρής βρετανικής δύναμης ετοιμάστηκαν να την αντιμετωπίσουν. Με τους δύο στόλους σχετικά ισοδύναμους, η επιτυχία θα κρινόταν στη στρατηγική κάθε πλευράς.
Στις 27 Νοεμβρίου, οι δύο στόλοι βρίσκονταν σε πορεία σύγκρουσης και ειδοποιημένοι και οι δύο από τα αναγνωριστικά τους αεροσκάφη, έλαβαν σχηματισμούς επίθεσης ανοιχτά του ακρωτηρίου Σπαρτιβέντο. Ο βρετανικός συγκροτήθηκε σε δύο ομάδες, την πρώτη με 5 βαριά καταδρομικά και τη δεύτερη με ένα θωρηκτό, ένα καταδρομικό μάχης και επτά αντιτορπιλικά. Σε εφεδρεία έτοιμο να επέμβει τηρείτο το HMS Ark Royal με αεροσκάφη Swordfish. Οι Ιταλοί συγκρότησαν αντίστοιχα τρεις ομάδες, την πρώτη και δεύτερη με έξι καταδρομικά και επτά αντιτορπιλικά και την τρίτη με δύο θωρηκτά και επτά ακόμα αντιτορπιλικά.
Ο Ιταλός ναύαρχος Campioni συνειδητοποίησε πως ξεπερνούσε οριακά και μόνο τον βρετανικό στόλο σε ισχύ πυροβόλων, αλλά η παρουσία του Ark Royal τον έκανε να αμφιβάλει. Έχοντας σαφείς εντολές να εμπλακεί μόνο εφόσον οι συνθήκες ήταν σαφώς ευνοϊκές υπέρ του, διέταξε τις δυνάμεις του να αποσυρθούν. Ήταν όμως αργά. Στις 12:22 το ιταλικό καταδρομικό Fiume άνοιξε πυρ.
Με τις δύο μοίρες του ιταλικού στόλου να εμπλέκονται σταδιακά στη μάχη, η ισχύς πυρός και η ακρίβεια έγερναν την πλάστιγγα πότε στη μία και πότε στην άλλη πλευρά. Οι Βρετανοί κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν πιο ακριβή πυρά αλλά ο όγκος ήταν με το μέρος των Ιταλών. Στις 12:30 το μήνυμα του Campioni περί απόσυρσης έφτασε επιτέλους στους υφισταμένους του που ήδη είχαν αρχίσει να κερδίζουν στα σημεία. Πολλά πλοία του ιταλικού στόλου ανέστρεψαν υπακούοντας, αφήνοντας πίσω τους προπέτασμα καπνού. Η άφιξη νέων πλοίων με βαρύτερα πυροβόλα έδωσε στους Βρετανούς την τοπική υπεροχή αλλά στις 13:00 τα ιταλικά θωρηκτά της τρίτης μοίρας έφτασαν σε ακτίνα βολής και άνοιξαν πυρ αλλάζοντας και πάλι τους συσχετισμούς. Μετά από αρκετές ομοβροντίες και τα τελευταία αποσύρθηκαν, αφήνοντας τους Βρετανούς κυρίους του πεδίου.
Στη μάχη οι Ιταλοί «πείστηκαν» να μην αμφισβητήσουν την βρετανική ναυτική κυριαρχία στη Μεσόγειο αλλά είχαν πραγματικά χάσει; Τα ιταλικά πλοία στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, άνοιξαν πυρ και υπέμειναν τα πυρά των βρετανικών καταφέροντάς τους μάλιστα αρκετά χτυπήματα. Υποχώρησαν μόνο μετά από εντολή του διοικητή τους, που υπάκουσε μάλλον πειθήνια τους ανωτέρους του, χωρίς να αξιολογήσει την τακτική κατάσταση όπως είχε δικαίωμα. Το Σπαρτιβέντο ήταν μια ευκαιρία για τον ιταλικό στόλο να πάρει τη “ρεβάνς” θέτοντας μάλιστα τη Μάλτα σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Δεν τόλμησε όμως να συνεχίσει τη σύγκρουση.
Και οι Βρετανοί, όμως διεκδίκησαν μια νίκη που μάλλον δεν τους ανήκε. Αν και προπαγάνδισαν την υπεροχή τους, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έπνεε τα μένεα για τον Βρετανό διοικητή, ναύαρχο Somerville, του οποίου απαίτησε την αποπομπή ως διστακτικού και χωρίς επιθετικό πνεύμα. Ο Somerville ήταν ένας από τους λίγους που νωρίτερα είχε διαφωνήσει ανοιχτά για τη βρετανική ναυτική επιδρομή στον γαλλικό ναύσταθμο του Μερς ελ Κεμπίρ που κατέστρεψε το στόλο του κράτους του Βισύ με μεγάλες απώλειες μεταξύ των Γάλλων ναυτών. Ο Τσώρτσιλ θυμόταν τον ναύαρχο για αυτή του τη στάση. Έχοντας, όμως, πολλές γνωριμίες και συμπάθειες μεταξύ των ναυάρχων, ο Sommerville απαλλάχτηκε των κατηγοριών.
Αντίθετα, ο Ιταλός ομόλογός του, ναύαρχος Campioni, δεν ήταν τόσο τυχερός. Χάνοντας τη μοναδική ευκαιρία να καταφέρει ένα αποφασιστικό πλήγμα στον βρετανικό στόλο, έχασε τη διοίκηση το Δεκέμβριο και μετακινήθηκε στη θέση του κυβερνήτη των Δωδεκανήσων.
