Η μικρή παράλια πόλη του Τομπρούκ, στην ανατολική Λιβύη απέκτησε μεγάλη στρατηγική σημασία κατά τη μάχη της ερήμου στον Β’ Παγκόσμιο. Αρχικά υπό ιταλική διοίκηση, κατελήφθη από τον Βρετανικό Στρατό (Δύναμη Δυτικής Ερήμου) τον Ιανουάριο του 1941, που γνώριζε τη σπουδαιότητά της ως το μόνο βαθύ λιμάνι στην περιοχή, που μπορούσαν να πλεύσουν μεγάλα εμπορικά πλοία.
Με την άφιξή του στην Αφρική, ο Γερμανός στρατηγός Ρόμελ κατάλαβε αμέσως δύο πράγματα: πως ο πόλεμος της ερήμου ήταν κατά βάση μηχανοκίνητων δυνάμεων και πως η κατοχή σταθμών ανεφοδιασμού για την λειτουργία των αδηφάγων σε πόρους τεθωρακισμένων, ήταν το κλειδί της επιτυχίας.
Η πρώτη του αιφνιδιαστική επίθεση στα τέλη Μαρτίου, έφτασε κοντά στο Τομπρούκ και πίεσε προς την κατεύθυνσή του αλλά απέτυχε να το εκπορθήσει. Ξεκίνησε έτσι η πρώτη πολιορκία του Τομπρούκ που κράτησε οκτώ σχεδόν μήνες αλλά οι Αυστραλοί στρατιώτες, που η γερμανική προπαγάνδα τους χαρακτήρισε ως “ποντικούς κλεισμένους στην παγίδα”, κράτησαν τις θέσεις τους σκάβοντας βαθιά καταφύγια στους βράχους γύρω από την χιλιοβομβαρδισμένη πόλη. Μαζί κράτησαν και το παρατσούκλι “ποντικοί του Τομπρούκ”.
Το Νοέμβριο, η βρετανική επιχείρηση “Σταυροφόρος” κατάφερε να επανενωθεί με τη φρουρά του Τομπρούκ. Τον Μάιο του 1942 όμως, η ηγεσία του Άξονα αποφάσισε μια ευρεία επιχείρηση στη Βόρεια Αφρική για την εισβολή στην Αίγυπτο και την κατάληψη του Σουέζ.
Δυο ουσιώδεις κινήσεις σε αυτήν την κατεύθυνση ήταν η κατάληψη του Τομπρούκ και της Μάλτας. Η πρώτη θα παρείχε στον Ρόμελ το λιμάνι ανεφοδιασμού που χρειαζόταν και η δεύτερη θα εξάλειφε οριστικά το “απόστημα” της Μάλτας. Από όπου βρετανικά πλοία και αεροσκάφη βύθιζαν μεγάλο μέρος των γερμανικών και ιταλικών νηοπομπών, γεμάτων με πολύτιμα εφόδια.
Στις 14 Ιουνίου ο Ρόμελ εξαπέλυσε την επίθεσή του απωθώντας τις προωθημένες μονάδες των Βρετανών και τρεις μέρες αργότερα άρχισε να πιέζει αφόρητα το Τομπρούκ. Το τελευταίο υπεράσπιζε μια Ινδική ταξιαρχία, μια ταξιαρχία αρμάτων πεζικού (οι Βρετανοί διέκριναν ακόμα τα άρματα μάχης σε πεζικού και ιππικού) και μονάδες υποστηρίξεως. Αν και καλά περιχαρακωμένοι οι Σύμμαχοι, η γερμανο-ιταλική γενική επίθεση της 20ής Ιουνίου τα είχε όλα: ισχυρό μπαράζ πυροβολικού, διεισδύσεις σκαπανέων, επελάσεις αρμάτων και ισχυρότατη κάλυψη από την αεροπορία.
Η ανάγκη να τελειώνουν με το Τομπρούκ άμεσα για να επικεντρωθούν στη Μάλτα τις επόμενες μέρες έκανε τους Γερμανούς επιτελείς ιδιαίτερα φορτικούς. Με το τέλος της μέρας, 132 γερμανικά και ιταλικά άρματα είχαν διασπάσει τις βρετανικές περιμέτρους και ξεχύνονταν προς την πόλη. Οι βρετανικές δυνάμεις προετοιμάστηκαν για συντεταγμένη έξοδο προς το Ελ Αλαμέιν, αλλά τις πρωινές ώρες ο στρατηγός Hendrik Klopper, της 2ας Νοτιοαφρικανικής Μεραρχίας Πεζικού αποφάσισε πως η προσπάθεια, που θα είχε πολλές απώλειες, δεν άξιζε τον κόπο και παραδόθηκε με όλη τη φρουρά. Κάπου 35.000 Βρετανοί, Ινδοί και Νοτιοαφρικανοί αιχμαλωτίζονται, ορισμένοι χωρίς να έχουν ρίξει ακόμα τουφεκιά.
Στις 05:00 ο Ρόμελ θα μπει στην πλατεία της πόλης και θα εγκαταστήσει το αρχηγείο του στο Hotel Tobruk. Για την επιτυχία του αυτή θα προαχθεί σε στρατάρχη, ο νεώτερος Γερμανός στρατηγός που απέκτησε το αξίωμα. Για τους Βρετανούς ήταν μεγάλο πλήγμα, όχι μόνο στρατηγικά, αφού η Τεθωρακισμένη Στρατιά Αφρικής αποκτούσε το έρεισμα που χρειαζόταν για να χτυπήσει τις πύλες της Αιγύπτου, αλλά και γιατί ήταν μια ακόμη ατιμωτική παράδοση, μετά από εκείνη της Σιγκαπούρης.
