Με την κατάληψη και του Κάμενικ, της τελευταίας κορυφής του όρους Γράμμος που βρισκόταν στα χέρια των ανταρτών, η επιχείρηση «Πυρσός 3» λήγει επίσημα. Η τελευταία μεγάλη σύγκρουση του ελληνικού Εμφυλίου έχει τελειώσει και οι δυνάμεις του «Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος» (ΔΣΕ) υποχωρούν οριστικά στο αλβανικό έδαφος.
Η αμείλικτη αυτή σύγκρουση κρατούσε τουλάχιστον από το τέλος του 1944. Οι ρίζες της όμως, εντοπίζονταν πολύ νωρίτερα καθώς η μεγάλη πλειoνότητα της αγροκτηνοτροφικής και της εργατικής τάξης (η Ελλάδα ποτέ δεν κατάφερε να εξελιχθεί σε βιομηχανικό έθνος) υποεκπροσωπούνταν στα πολιτικά πράγματα. Με την πολιτική σκηνή να διαμορφώνεται από το 1850 και για 100 περίπου χρόνια από εκπροσώπους πλουσίων οικογενειών που πολιτεύονταν χωρίς σχέδιο που να περιλαμβάνει την ενσωμάτωση των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων.
Με την άνθιση των σοσιαλιστικών κινημάτων στην Ευρώπη, φορείς των ιδεών αυτών μεταλαμπάδευσαν τις ιδέες τους στην ελληνική πραγματικότητα, που όμως διέφερε πολύ από την αντίστοιχη βιομηχανική Γερμανία και Γαλλία ή από τη μάλλον μεσαιωνικά οργανωμένη ακόμα αγροκτηνοτροφική Ρωσία. Η ίδρυση κομμουνιστικού κόμματος στην Ελλάδα δεν βελτίωσε τα πράγματα αφού αρχή των κομμουνιστικών κομμάτων ήταν να βλέπουν τα πράγματα ως θεωρητικό παίγνιο, όπου δεν υπήρχαν εξαιρέσεις ή ιδιαίτερες περιπτώσεις.
Αν και οι κομμουνιστικές ιδέες έβρισκαν μια απήχηση στους επί αιώνες παραμελημένους της ελληνικής επαρχίας, δεν υπήρξε προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα ουσιαστικά προβλήματα και οι ανάγκες τους παρά όλα εντάσσονταν σε ένα γενικό αφήγημα περί «πάλης των τάξεων». Μοιραία, η θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας, παρέμενε στο περιθώριο της ελληνικής πολιτικής μέσα σε ένα πλήθος μικρών κομμάτων με σοσιαλιστικό λόγο, που απαιτούσαν κοινωνικές αλλαγές και ισότιμη συμμετοχή στην εξουσία.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 4 Αυγούστου 1936: Η Ελλάδα υπό το καθεστώς της 4ης Αυγούστου
Η δικτατορία Μεταξά (1936-1941) έθεσε στον πάγο τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Η ήττα, όμως του ελληνικού στρατού από τον γερμανικό το 1941 και η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος έθεσε ξαφνικά μια ευκαιρία για όλους τους μικρούς αυτούς σχηματισμούς. Η δημιουργία του ΕΑΜ έγινε με ιδιαίτερη επιτυχία προβάλλοντας τον εθνικό χαρακτήρα της παλλαϊκής αντίστασης κατά του κατακτητή. Η επίκληση του ΕΑΜ στον πατριωτισμό των Ελλήνων πύκνωσε τις τάξεις του με δεκάδες χιλιάδες μέλη και έδωσε σημαντικό πλεονέκτημα στην στρατιωτική του πτέρυγα, τον ΕΛΑΣ, έναντι άλλων αντιστασιακών οργανώσεων.
Η απότομη αύξηση της δύναμης του ΚΚΕ μέσω του ΕΑΜ έδωσε νέα δυναμική στην ηγεσία του, που δρώντας σε ένα περιβάλλον χωρίς τους μηχανισμούς παρακολούθησης και καταστολής του ελληνικού κράτους, κυριάρχησε στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χώρου, συχνά καταπολεμώντας και καταπνίγοντας άλλες μικρές αντιστασιακές οργανώσεις ή ενσωματώνοντας τα μέλη της στην δύναμή του.
Το τέλος του πολέμου και η επιστροφή της ελληνικής εξόριστης κυβέρνησης, συνοδεύτηκε από επιδείξεις της νέας δύναμης που κατείχε το ΚΚΕ στον μητροπολιτικό χώρο. Προσπάθειες συνεννόησης, συμβιβασμού ακόμα και μιας ειλικρινούς σύμπνοιας μεταξύ των παλιών πολιτικών της εξόριστης κυβέρνησης και των εκπροσώπων του ευρύτερου ΕΑΜ (που περιλάμβανε και μη-κομμουνιστές πολιτικούς και συνεργάτες) απέτυχαν. Οι ζυμώσεις που έλαβαν χώρα διακόπηκαν βίαια τον Δεκέμβριο του 1944 με τα γεγονότα της “μάχης των Αθηνών”. Αν και κάποιοι έτρεφαν ακόμα ελπίδες για εξομάλυνση των διαφορών, μετά τα “Δεκεμβριανά” τα στρατόπεδα είχαν σαφώς χωριστεί και η εμφύλια σύγκρουση φαινόταν πια αναπόφευκτη, η οποία άρχισε τυπικά το 1946.
Φθάνοντας πλέον στο 1948 με την διεύθυνση εμπείρων αξιωματικών, ο Εθνικός Στρατός θα εφαρμόσει σωστά την οικονομία δυνάμεων χωρίζοντας την επικράτεια σε μικρά θέατρα επιχειρήσεων. Και συγκεντρώνοντας όλη την ισχύ του σε καθένα από αυτά σταδιακά θα τα εκκαθαρίσει. Έτσι, στα μέσα του 1949 μόνο το ορεινό συγκρότημα Γράμμου-Βιτσίου ήταν ακόμα στην κατοχή του ΔΣΕ, που στηριζόταν στη ροή εφοδίων από τα αλβανικά σύνορα.
Έτσι τον Αύγουστο του 1949, βρισκόμαστε πια στο τέλος του Εμφυλίου Πολέμου. Οι μάχες μεταξύ του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος και του Εθνικού Στρατού πέρασαν από τον σημαντικό μετασχηματισμό αμφοτέρων, με τον πρώτο να εξελίσσεται από ανταρτική δύναμη σε μια πιο συμβατική δύναμη πεζικού και ιππικού διαθέτοντας και βαρύ οπλισμό από τις σοσιαλιστικές πλέον δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας και Αλβανίας, και το δεύτερο να οργανώνεται σταδιακά με όλο και βαρύτερο υλικό αλλά και να αυξάνει τους αριθμούς και το επίπεδο ικανοτήτων του, σε συνδυασμό με αεροπορική κυριαρχία.
Στις αρχές του μήνα ξεκίνησε η επιχείρηση “Πυρσός” με τρεις φάσεις, μια προπαρασκευή στον Γράμμο που θα παραπλανούσε τον ΔΣΕ, μια κύρια κατά του Βιτσίου για την εκκαθάριση των αποδυναμωμένων δυνάμεων του αντιπάλου και τελικά, μια κύρια ξανά κατά του Γράμμου, για την οριστική συντριβή των δυνάμεων του ΔΣΕ. Οι επιχειρήσεις ήταν δύσκολες, σε εξαιρετικά ορεινό περιβάλλον, με τις δυνάμεις του ΔΣΕ να έχουν οχυρώσει καλά τις απόκρημνες περιοχές των δύο βουνών. Αλλά παρά τις δυσκολίες και τις απώλειες που υπέμεινε κυρίως το πεζικό, η καταλυτική ύπαρξη της αεροπορίας και του πυροβολικού και η έλλειψη αντίστοιχα βαρέως οπλισμού και -κυρίως- εφεδρειών από τον ΔΣΕ έκριναν το αποτέλεσμα.
Η τραγωδία του 1944-1949 στιγματίστηκε κυρίως από την ανθρωποσφαγή και τα έκτροπα που έγιναν σε βάρος του αμάχου πληθυσμού αλλά και για την τρομακτική έκπτωση της οικονομίας και των υποδομών. Σε μια περίοδο μάλιστα που όλες οι άλλες χώρες της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Ευρώπης, την αξιοποίησαν υπέρ της συμφιλίωσης και ανοικοδόμησης.
Δυστυχώς τα αφηγήματα εκείνης της περιόδου εξακολουθούν να ταλανίζουν την σύγχρονη πολιτική ζωή. Ευχή παραμένει να κατανοήσουμε όλοι το αδιέξοδο και τραυματικό της εμφύλιας μάχης και να χαράξουμε μια νέα εποχή συμβιβασμένοι με το παρελθόν μας.
