Σε μια κίνηση πυρετώδους έντασης και εντός ασφυκτικών πολιτικών πιέσεων και δράσεων, με κορύφωση τη δολοφονία των διαδόχων του θρόνου της Αυστροουγγαρίας, η τελευταία κηρύσσει τον πόλεμο στη Σερβία. Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος ξεκινά.
Είμαστε στο ζενίθ της λεγόμενης «Κρίσης του Ιουλίου», δηλαδή των 30 ημερών που ακολούθησαν τη δολοφονία του διαδόχου της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, αρχιδούκα Φραγκίσκου-Φερδινάνδου και της συζύγου του στο Σεράγιεβο στις 28 Ιουνίου 1914. Η πρώην οθωμανική επαρχία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης είχε προσαρτηθεί από την Αυστροουγγαρία το 1908, μια κίνηση που την έφερε σε ευθεία αντιπαράθεση με τη Σερβία.
Τα μεγέθη, φυσικά, ήταν τέτοια που η Βιέννη δεν ανησύχησε. Όταν όμως τον Ιούνιο του 1914 ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος-Ιωσήφ έστειλε τον ανεψιό του και διάδοχο Φραγκίσκο-Φερδινάνδο στη Βοσνία για να εποπτεύσει στρατιωτικά γυμνάσια, ένα μυστικό σχέδιο μπήκε σε κίνηση. Ο ταγματάρχης του σερβικού επιτελείου Βόϊα Τάνκοσιτς, μέλος της μυστικής οργάνωσης «Μαύρη Χείρα» και στέλεχος της πατριωτικής “Σερβικής Επαναστατικής Οργάνωσης” (Σράπτσκα Τσέτνικα Οργκανιζάτσιγια) παρέδωσε σε μια ομάδα συνωμοτών όπλα, βόμβες, αμπούλες αυτοκτονίας, πληροφορίες και σχέδια για τις κινήσεις του αρχιδούκα, ένα οργανωμένο σχέδιο δολοφονίας του καθώς και ψεύτικες άδειες και ταυτότητες. Αυτοί στις 28 Ιουνίου ενέδρευσαν και δολοφόνησαν το πριγκηπικό ζεύγος.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 28 Ιουνίου 1914: Δολοφονία στο Σεράγιεβο, η αυλαία του Μεγάλου Πολέμου
Οι έρευνες κατέδειξαν τον Τάνκοβιτς ως εγκέφαλο της υπόθεσης αλλά τα πάθη στη Σερβία και στην Αυστρία απέτρεψαν τις προσπάθειες εξομάλυνσης της κρίσης. Στη Βιέννη οι πολεμοκάπηλοι πίεζαν για να τιμωρηθεί παραδειγματικά και να ταπεινωθεί η Σερβία, ως υποκινητής και υπαίτιος της δολοφονίας.
Στο Βελιγράδι, ο πρωθυπουργός Νίκολα Πάσιτς δεν ήθελε ενόψει εκλογών να φανεί ενδοτικός έναντι των Αυστριακών και μπλόκαρε κάθε προσπάθεια επέκτασης των αστυνομικών ερευνών σε κυβερνητικά πρόσωπα και αξιωματικούς. Έτσι, ο Τάνκοβιτς, ένας συνωμότης και μέλος μυστικών εταιριών, φάνηκε πως έδρασε εν ονόματι της Σερβικής κυβέρνησης και ολόκληρη η χώρα στοχοποιήθηκε.
Στη διένεξη ενεπλάκησαν και άλλες μεγάλες δυνάμεις καθώς η Αυστρουγγαρία βρισκόταν σε συμμαχία με τη Γερμανία ενώ η Σερβία είχε παραδοσιακή φιλική σχέση με τη Ρωσία. Οι ψυχραιμότερες φωνές δεν εισακούονταν πλέον. Στις 23 Ιουλίου, αυστριακό τελεσίγραφο επιδόθηκε στο Βελιγράδι απαιτώντας διάλυση των συνωμοτικών οργανώσεων, εκκαθάριση του στρατού και κρατικού μηχανισμού, καταστολή κάθε αντιαυστριακής προπαγάνδας και παράδοση των εμπλεκομένων στην αυστριακή δικαιοσύνη. Η σερβική κυβέρνηση προσπάθησε να αμβλύνει την τελευταία στιγμή την απάντησή της αλλά ο κύβος είχε ριφθεί.
Σερβικά και Αυστρουγγρικά στρατεύματα συγκεντρώνονταν στα σύνορα με την προθεσμία να λήγει στις 25 του μήνα. Με την πάροδο αυτής, η Αυστρία κήρυξε στις 11 το πρωΐ της 28ης Ιουλίου τον πόλεμο ξεκινώντας μέχρι τις 4 Αυγούστου ένα πανευρωπαϊκό ντόμινο που θα βυθίσει την ήπειρο στην καταστροφή.
