Κατά τη διάρκεια του Πολέμου των 6 Ημερών και ενώ έπλεε σε διεθνή ύδατα 25,5 μίλια βορείως της χερσονήσου του Σινά, το πλοίο «Τεχνικής Υποστήριξης» USS Liberty του Αμερικανικού Ναυτικού, δέχθηκε απανωτές επιθέσεις από δύο ζεύγη ισραηλινών αεροσκαφών Mirage III και Mystère που του προκάλεσαν σοβαρότατες ζημιές με πυρά πυροβόλων, ρουκετών και βομβών ναπάλμ. Στη συνέχεια το πλοίο δέχθηκε και τορπιλική επίθεση από 3 ισραηλινές τορπιλακάτους.
Αποτέλεσμα ήταν ο θάνατος 34 και ο τραυματισμός 171 ανδρών ενώ το ίδιο το πλοίο, ένα διασκευασμένο εμπορικό του γνωστού τύπου Liberty, κατόρθωσε να παραμείνει στην επιφάνεια αν και με σοβαρότατες ζημιές.
Τί είχε συμβεί; Η απάντηση είναι ένα τραγικό λάθος, κατά τον επίσημο ισχυρισμό και των δύο κυβερνήσεων ή μια μεγάλη επιχείρηση συνομωσίας σύμφωνα με πολλούς συγγενείς των θυμάτων και συνομωσιολόγους.
Στις 8 Ιουνίου 1967, ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος των “6 Ημερών” βρίσκεται στην τέταρτη μέρα του και οι επιχειρήσεις Αιγυπτίων και Ισραηλινών στη χερσόνησο του Σινά μαίνονται με ένταση. Η αμερικανική κυβέρνηση, ανήσυχη πως οι συγκρούσεις θα οδηγήσουν σε γενικευμένο πόλεμο που θα ξεφύγει από τα γεωγραφικά όρια της Μέσης Ανατολής, στέλνει το πλοίο USS Liberty στην ανατολική Μεσόγειο για να παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις.
Το USS Liberty είχε ναυπηγηθεί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως εμπορικό, ανήκον στην γνωστή κλάση Liberty ή Victory ships που ναυπηγήθηκαν μαζικά για μεταφορές παντός είδους. Μετά το τέλος του πολέμου, το πλοίο που έφερε το όνομα Simmons Victory, εξαγοράστηκε από το Ναυτικό των ΗΠΑ και εντάχθηκε στη δύναμη βοηθητικών του στόλου ως πλοίο “Τεχνικής Υποστήριξης”, μια κατηγορία που προοριζόταν να αποκρύψει την πραγματική αποστολή, ως κατασκοπίας για λογαριασμό της αμερικανικής Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας (NSA). Το πλοίο εξοπλίστηκε με ισχυρότατο εξοπλισμό ηλεκτρονικής παρακολούθησης και ανέλαβε αποστολές SIGINT (Signal Intelligence).
Το προηγούμενο βράδυ, στις 7 Ιουνίου, το USS Liberty πλησίασε σε απόσταση 12,5 ναυτικών μιλίων από τις ακτές και αναγνωρίστηκε ως αμερικανικό πλοίο από τα ισραηλινά ραντάρ. Η απόσταση ήταν στο όριο των διεθνών υδάτων αλλά η φύση των επιχειρήσεων ήταν τέτοια που έθετε το Ισραήλ σε κάποια ανησυχία. Σε συνάντηση με τον ναυτικό ακόλουθο των ΗΠΑ στο Ισραήλ, ο αρχηγός του επιτελείου στρατηγός Γιτζάκ Ραμπίν ζήτησε να απομακρυνθεί το πλοίο στα 20 και κατόπιν στα 100 ν.μ. με τον Αμερικανό επίσημο να συμφωνεί. Αλλά οι εξελίξεις των επιχειρήσεων και πιθανώς η κακή συνεννόηση δεν επέτρεψαν η οδηγία να φθάσει στον κυβερνήτη του πλοίου, πλοίαρχο Γουίλιαμ Μαγκόνακλ.
Την επομένη, με το ισραηλινό επιτελείο να σημειώνει πως δεν έπρεπε να υπάρχει ουδέτερο πλοίο σε ακτίνα 100 μιλών από τις ακτές, μια ισχυρή έκρηξη συνέβη στις 11:30 το πρωί στην παραθαλάσσια πόλη του Ελ Αρίς, που μόλις είχε πέσει στα χέρια των Ισραηλινών Δυνάμεων. Με την επίθεση πυροβολικού να αποκλείεται, οι Ισραηλινοί κοίταξαν προς τη θάλασσα εντοπίζοντας ένα στίγμα ενός μεγάλου πλοίου να πλέει στα 12-14 ναυτικά μίλια.
Στη 13:40, δύο ισραηλινά Mirage III πέταξαν πάνω από το “άγνωστο” USS Liberty (που είχε ήδη αναγνωριστεί στις 09:00 το πρωί από ισραηλινό Nord Noratlas ως αμερικανικό) και ανέφεραν πως το άγνωστο πλοίο δεν έφερε ούτε σημαία ούτε διακριτικά. Ο έλεγχος ζήτησε να αναγνωριστούν οι αριθμοί του πλοίου, με τους πιλότους να αναφέρουν “Charlie-Tango-Alpha-5”.
Ο αριθμός του USS Liberty ήταν GTA-5 με τον κωδικό GTA να παραπέμπει σε αμερικανικό πλοίο υποκλοπών αλλά η ταχύτητα των Mirage και το ύψος πτήσης στα 1.000 πόδια δεν άφηναν περιθώρια διάκρισης του G από το C, ενώ κάποιοι ισχυρίζονται πως τα GTA αναγνωρίστηκαν λάθος ως αραβικά γράμματα, σαν αυτά που οι χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι.
Στην δεύτερη υπερπτήση τους, κάποιος ανέφερε πως το πλοίο άνοιξε πυρ κατά των ισραηλινών μαχητικών, άλλη μια λανθασμένη αναφορά, αφού το USS Liberty έφερε οπλισμό μόνον έναν αριθμό πολυβόλων Browning Μ2 των 12,5mm ως αυτοπροστασία και θα ήταν απίθανο να άνοιγε πυρ. Στην τρίτη προσέγγιση, τα ισραηλινά Mirage άνοιξαν πυρ με τα πυροβόλα τους και ρουκέτες σαρώνοντας το κατάστρωμα. Πέντε ναύτες σκοτώθηκαν και άλλοι 75 τραυματίστηκαν, με το πλήρωμα να έχει μόλις ολοκληρώσει μια εκπαιδευτική δραστηριότητα και να έχει αφαιρέσει τον προστατευτικό εξοπλισμό του.
Λίγο μετά, ακολούθησε δεύτερο ζεύγος μαχητικών Super Mystères που βομβάρδισαν το πλοίο με βόμβες ναπάλμ πυρπολώντας την υπερκατασκευή του. Η έλλειψη αντίδρασης από το πλοίο έθεσε τους Ισραηλινούς σε υποψία ότι μπορεί να επιτίθονταν σε φιλικό ή ουδέτερο στόχο. Μια μοίρα ισραηλινών τορπιλακάτων που είχε ειδοποιηθεί προσέγγισε πλέον το πλοίο για αναγνώριση. Μεγάλο μέρος του είχε μαυρίσει από τις φωτιές και τις εκρήξεις. Ο ιστός της σημαίας είχε καταπέσει και αν το πλήρωμα ισχυρίστηκε ότι την είχε αντικαταστήσει με ακόμα μεγαλύτερη για να δείξει την εθνικότητά του έναντι των επιθέσεων, οι Ισραηλινοί το αμφισβητούν.
Οι τορπιλάκατοι ζήτησαν με τον ασύρματο από το πλοίο να αποκαλύψει την ταυτότητά του. Το πλοίο απάντησε “αποκαλύψτε τη δική σας ταυτότητα πρώτα”. Οι Ισραηλινοί κυβερνήτες θυμήθηκαν ένα περιστατικό με αιγυπτιακό αντιτορπιλικό που είχε κάνει ακριβώς το ίδιο κάποια χρόνια πριν. Παρά τις διαταγές, κάποια μέλη του πληρώματος άνοιξαν πυρ με τα πολυβόλα κατά των τορπιλακάτων οδηγώντας τες να λάβουν θέση επίθεσης και να εξαπολύσουν 5 τορπίλες εναντίον του USS Liberty. Μία από αυτές χτύπησε το πλοίο προκαλώντας μεγάλη ζημιά.
Ωστόσο, οι τορπιλάκατοι είχαν φτάσει πλέον αρκετά κοντά για να αναφέρουν την ταυτότητα του πλοίου: GTA-5. Με την πληροφορία να φτάνει στο ισραηλινό επιτελείο το λάθος αναγνωρίστηκε, επιτέλους. Οι επιθέσεις σταμάτησαν και ελικόπτερα διάσωσης έφτασαν στο σημείο αλλά ο πλοίαρχος Μαγκόνακλ απέρριψε τη βοήθεια. Οι απώλειες είχαν φτάσει στους 34 νεκρούς και 171 τραυματίες, με ορισμένους να καταλήγουν από τα εγκαύματα και τραύματα που έφεραν κατά την επίθεση.
H Ισραηλινή ηγεσία απολογήθηκε μετά τον πόλεμο για το περιστατικό αλλά η δικαιολογία ότι θεώρησε λανθασμενα το πλοίο για Αιγυπτιακό δεν έπεισε κανέναν. Παρά την κατακραυγή, η αμερικανική κυβέρνηση δεν διατάραξε τις σχέσεις τις με το Ισραήλ, ενώ το τελευταίο πλήρωσε αποζημίωση στις οικογένειες των νεκρών, τραυματιών και τελικά στο ίδιο το USN που ανερχόταν σε 70 εκατομμύρια δολάρια σε σημερινές τιμές. Αν και υλικά αποζημιωμένοι, οι συγγενείς των θυμάτων αισθάνονται ακόμα πως και οι δύο κυβερνήσεις απέτυχαν να απολογηθούν σε ηθικό επίπεδο. Επισημώς πάντως και οι δύο να θεωρούν το περιστατικό μια “ατυχή στιγμή” του πολέμου.
