Γνωστή επίσης και ως «Σφαγή των εορτασμών της Τοξκάτλ», η γενική σφαγή των κατοίκων της πόλης Τενοχτιτλάν, πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας
των Αζτέκων από τους Ισπανούς κονκισταντόρες είναι ένα κομβικό επεισόδιο της κατάκτησης του προευρωπαϊκού Μεξικό. Κεντρική φυσιογνωμία ήταν ο Κορτέζ, ένας Ισπανός τυχοδιώκτης με περισσό θάρρος, εξυπνάδα και χαρακτηριστικό κυνισμό.
Ο Κορτέζ έφτασε στην Κούβα, που είχε αρχίσει να οργανώνεται σε ισπανική αποικία και ζήτησε την άδεια να περάσει τη θάλασσα και να εξερευνήσει το εσωτερικό της ηπείρου. Αν και έλαβε αρχικά την άδεια, μια διαφωνία του με τον κυβερνήτη της Κούβας, Ντιέγκο Βελάθκεζ, του αφαίρεσε την εξουσία να οργανώσει την αποστολή, εντολή που ο Κορτέζ αγνόησε, συγκέντρωσε 500 ναύτες και στρατιώτες και διέφυγε περνώντας στο Μεξικό, που ήταν μια ακμάζουσα αν και τεχνολογικά κατώτερη αυτοκρατορία πολλών φυλών.
Με πανουριά και τόλμη, συμμαχώντας με τη μία φυλή ή την άλλη και ισχυριζόμενος ψευδώς πως ήταν ένας σημαντικός άρχοντας (ή και θεός!), ο Κορτέζ με τους συντρόφους του έφτασαν στην πρωτεύουσα Τενοχτιτλάν και συναντήθηκαν με τον αυτοκράτορα.
Ενώ ο κονκισταντόρ (κατακτητής) Ερνάν Κορτέζ βρισκόταν στην πρωτεύουσα Τενοχτιτλάν, έμαθε πως μια σημαντική δύναμη Ισπανών αποβιβάστηκε στις ακτές σταλμένη από την Κούβα με σκοπό να τον συλλάβει. Ο Κορτέζ έφυγε για να τους αντιμετωπίσει, αφήνοντας πίσω μια μικρή δύναμη.
Τότε ο Αζτέκος αυτοκράτορας Μοντεζούμα ζήτησε και έλαβε την άδεια του Ισπανού διοικητή να εορτάσει την γιορτή του Τοξκάτλι, μιας βασικής θεότητας των Αζτέκων. Ο Ισπανός έδωσε την άδεια αλλά ξαφνικά, στη μέση των εορτασμών, επενέβη με τα όπλα και διέλυσε βίαια τους εορτασμούς σκοτώνοντας αδιάκριτα πολλούς Αζτέκους.
Η ισπανική άποψη ισχυρίζεται ότι διέκοψε ανθρωποθυσίες ενώ η αζτεκική άποψη επιρρίπτει την ευθύνη στην απληστία των Ισπανών να αρπάξουν το χρυσό από τις πολυποίκιλες ενδυμασίες των εορτασμών. Αν και οι δύο απόψεις μπορούν κάλλιστα να ισχύουν εξίσου, οι Ισπανοί θα αντιμετωπίζονταν από εδώ και πέρα ακραιφνώς ως εχθροί και οι εκτελέσεις και σφαγές εκατέρωθεν θα οδηγήσουν στον αφανισμό του πολιτισμού των Αζτέκων από τους κονκισταντόρες.
