ΛΕΓΕΩΝΑ ΚΟΝΔΩΡ, H ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ, ΜΕΡΟΣ 2ο
Χαράματα της 27ης Ιουλίου 1936, με προσωπική εντολή του Αδόλφου Χίτλερ, είκοσι μεταγωγικά αεροπλάνα Ju-52 απογειώνονται από το Βερολίνο με προορισμό το ισπανικό Μαρόκο. Αποστολή τους η μεταφορά στρατευμάτων, για να υποστηρίξουν τον στρατηγό Φράνκο, στη Σεβίλλη της Ισπανίας. O Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος ξεσπά. Οι Γερμανοί βλέπουν αυτή την αδελφοκτόνο σύρραξη σαν μια ευκαιρία για να δοκιμάσουν νέους τύπους αεροσκαφών και να πειραματιστούν με άγνωστες μέχρι τότε τακτικές αεροπορικού πολέμου. Τα αεροσκάφη αυτά και οι τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν αναλύονται στο κείμενο που ακολουθεί, μια και ο ρόλος τους θα είναι καθοριστικός λίγα χρόνια αργότερα στη διάρκεια του Β’ ΠΠ.
Του Βασίλη Πια
H κορύφωση του πολέμου
Στα τέλη Οκτωβρίου του 1937 μια σημαντική αλλαγή συντελείται στην κορυφή της λεγεώνας. O Χιούγκο Σπέρλε, που από τις αρχές του εμφυλίου είναι επικεφαλής της Λεγεώνας Κόνδωρ, επιστρέφει σαν ήρωας στη Γερμανία και τη θέση του παίρνει ο ταξίαρχος της Λουφτβάφε, Χέλμουτ Φόλκμαν. Με τον ερχομό του στην Ιβηρική Χερσόνησο ο Φόλκμαν αντιμετωπίζει το δίλημμα, αν η Λεγεώνα Κόνδωρ πρέπει να παραμείνει στην Ισπανία ή όχι. Στους δώδεκα μήνες παραμονής της στο ισπανικό έδαφος και με την ένταση του πολέμου, πολλά αεροσκάφη έχουν υποστεί σημαντικές βλάβες και μόνο δεκαέξι, από τα τριάντα καταδιωκτικά της λεγεώνας, μπορούν να πετάξουν.
Βλέποντας την κρισιμότητα της κατάστασης, ο Φόλκμαν κάνει ένα ταξίδι αστραπή στο Βερολίνο με σκοπό να πείσει την Ανώτατη Γερμανική Διοίκηση για την αναγκαιότητα επανεξοπλισμού και παραμονής της λεγεώνας στην Ισπανία. Για τον Φύρερ δεν τίθεται θέμα αλλαγής στάσης προς τους εθνικιστές Ισπανούς. Στην πραγματικότητα ο Χίτλερ επιζητούσε την παράταση του εμφυλίου πολέμου, ώστε να βρίσκεται η Μεσόγειος σε ένταση και να υπάρχει ελεύθερο πεδίο γι’ αυτόν στην Κεντρική Ευρώπη. Έτσι εξηγείται το γεγονός, γιατί στην Ισπανία δε στάλθηκαν ποτέ από τους ναζί συγκροτημένα στρατεύματα ξηράς.
Σε λίγους μήνες τα διπλάνα καταδιωκτικά He-51 αντικαταστάθηκαν από τα Messerschmitt 109. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι αυτό το αεροσκάφος -που στον B ΠΠ θα εξελιχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα και ικανότερα καταδιωκτικά της Λουφτβάφε- μόλις φτάνει στην Ισπανία και εντάσσεται στο J/88 Σμήνος Διώξεως, σε διάστημα πέντε ημερών καταρρίπτει είκοσι δυο εχθρικά αεροπλάνα χωρίς καμία απώλεια.
Σύντομα στο ισπανικό έδαφος φτάνουν και τα πρώτα Stuka Ju-87 μαζί με τα βομβαρδιστικά μεσαίων απόστάσεων He-111, καθώς και τα Do-17, που θα χρησιμοποιηθούν ανεπιτυχώς αργότερα στη Μάχη της Αγγλίας. Έτσι πλέον λύνεται το πρόβλημα επανεξοπλισμού της λεγεώνας μέχρι και το τέλος του πολέμου.
Το 1938 και ενώ ο εμφύλιος συνεχίζεται με αμείωτη ένταση, κανένας από τους δύο αντιπάλους δεν είναι ικανός να επιτύχει μια σημαντική νίκη εναντίον του άλλου. Την 1η Δεκεμβρίου 1937 σύμφωνα με το Γερμανικό Επιτελείο ο Φράνκο είχε στη διάθεσή του 582.000 άνδρες. Συνολικά είχε 600 τάγματα πεζικού, μια μεραρχία ιππικού, 250 πυροβολαρχίες και 400 αεροπλάνα διάφορων τύπων.
Από την άλλη πλευρά η νόμιμη κυβέρνηση της Μαδρίτης δεν υστερούσε αριθμητικά σε άνδρες και υλικό. Οι δημοκρατικοί είχαν 450.000 άνδρες, 360 αεροπλάνα -κυρίως ρώσικου τύπου- και 240 πυροβολαρχίες.
Αυτή η ενίσχυση της δύναμης των αντιπάλων, ήταν κάτι που φοβόταν πάρα πολύ ο Φράνκο. Τότε αποφάσισε να επιτεθεί ξανά στη Μαδρίτη, κάνοντας αυτή τη φορά μια κυκλωτική κίνηση, εφόσον διέθετε πολυάριθμο στρατό. Όμως ανατολικά σε μια απόσταση 300 χιλιομέτρων, οι αντίπαλοί του είχαν εξαπολύσει επίθεση αντιπερισπασμού εναντίον μιας πόλης 14.000 κατοίκων, το Τερουέλ.
Στις 8 Ιανουαρίου 1938 τα κυβερνητικά στρατεύματα μπαίνουν στο Τερουέλ. Στις 21 Φεβρουαρίου οι εθνικιστές ανακαταλαμβάνουν την πόλη. Μετά τη νίκη στο Τερουέλ ο Φράνκο στις 10 Μαρτίου εξαπολύει επίθεση στο βορρά, στις όχθες του ποταμού Έβρου, με σκοπό να κόψει τη δημοκρατική Ισπανία στα δύο. H επίθεση είναι τόσο ορμητική που στις 3 Απριλίου τα φρανκικά στρατεύματα φτάνουν στην περιοχή της Καταλανίας. Αντί ο Φράνκο να χτυπήσει τη Βαρκελώνη, όπως ήταν λογικό, κατευθύνεται προς το νότο στη Μεσόγειο. Με την αεροπορική υποστήριξη της Λεγεώνας Κόνδωρ στις 15 Απριλίου φτάνει στη θάλασσα στο Βιναρόθ.
Πλέον η δημοκρατική Ισπανία έχει κοπεί στα δύο. Την επόμενη ημέρα σαράντα He-111 βομβαρδίζουν το στόλο των δημοκρατικών που βρίσκεται στο λιμάνι της Καρθαγένης. Συνολικά στο λιμάνι και στην ευρύτερη περιοχή οι Γερμανοί έριξαν ογδόντα τόνους βομβών. Για πρώτη φορά στην Ισπανία γίνονταν βομβαρδισμός σε μια μόνο μέρα με τέτοια ένταση.
O επόμενος στόχος του Φράνκο είναι η Βαλένθια. Έτσι οι κυβερνητικές δυνάμεις αναπτερώθηκαν στο βορρά, και στις 25 Ιουλίου 1938 επιτίθενται και περνούν τον ποταμό Έβρο. Οι εθνικιστές αιφνιδιάζονται. Για τρεις ολόκληρες ημέρες οι δημοκρατικοί ελέγχουν απόλυτα το πεδίο της μάχης. Στο φρανκικό στρατόπεδο επικρατεί αμηχανία. H μάχη μπορεί να εξελιχθεί σε πανωλεθρία για το στρατηγό Φράνκο.
Την τελευταία στιγμή από παντού φτάνουν ενισχύσεις. Μετά την 1η Αυγούστου οι φρανκικοί περνούν στην αντεπίθεση. Στις μάχες που ακολούθησαν τους επόμενους μήνες η Λεγεώνα Κόνδωρ παίζει καθοριστικό ρόλο. Για πρώτη φορά στα χρονικά του ισπανικού εμφυλίου πολέμου οι Γερμανοί χρησιμοποιούν τα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως Stuka Ju-87 σε πολεμικές επιχειρήσεις. Βασικό πλεονέκτημα των αεροσκαφών αυτών ήταν η μεγάλη ακρίβεια βομβαρδισμού. Μπορούσαν να μεταφέρουν μια βόμβα 450 κιλών ή δύο μικρότερες
των 225 κιλών. Στη Μάχη της Αγγλίας θα αποδειχτούν ιδιαίτερα ευπρόσβλητα από τα βρετανικά καταδιωκτικά.
Κατά τη διάρκεια των μαχών στον Έβρο, ένας νεαρός αξιωματικός, ο Βέρνερ Μόλντερς επικεφαλής μοίρας δίωξης, εισήγαγε νέες τακτικές μάχης. Μέχρι τότε η Λουφτβάφε, όπως άλλωστε και οι περισσότερες πολεμικές αεροπορίες της εποχής, χρησιμοποιούσαν ξεπερασμένες ως ένα βαθμό τακτικές του A ΠΠ. O Μόλντερς εφάρμοσε πρώτος το σχηματισμό μάχης Finger Four. Το σχηματισμό αυτό αποτελούσαν τέσσερα αεροσκάφη σε δυο δυάδες.
Κάθε δυάδα μπορούσε να επιχειρεί ανεξάρτητα από την άλλη σε περίπτωση άμυνας ή επίθεσης. Σε κάθε δυάδα υπήρχε ένας αρχηγός που πετούσε μπροστά, ενώ το άλλο αεροσκάφος που προστάτευε το πρώτο πετούσε 180 μέτρα πιο πίσω. Έτσι και οι δυο αεροπόροι μπορούσαν πιο άνετα να ψάχνουν τον εχθρό παρά να νοιάζονται να διατηρήσουν έναν πολύ κλειστό σχηματισμό, κάτι που έκαναν οι πιλότοι της RAF στις αρχές του B_ ΠΠ. Αν και ο πολύ κλειστός σχηματισμός παρείχε προστασία στους άπειρους πιλότους, εντούτοις ανάγκαζε τους πιο έμπειρους να έχουν το μυαλό τους στραμμένο στους διπλανούς τους για αποφυγή τυχόν σύγκρουσης, παρά να κοιτούν για τον εχθρό.
Στη Μάχη της Αγγλίας η RAF υιοθετεί και αυτή τις τακτικές του Μόλντερς. O σχηματισμός μάχης Finger Four χρησιμοποιήθηκε κατά κόρο στο υπόλοιπο διάστημα του ισπανικού εμφυλίου. Μάλιστα όποιος πιλότος της λεγεώνας κατέρριπτε από πέντε και πάνω αεροπλάνα, στέλνονταν εκ περιτροπής στη Γερμανία σαν εκπαιδευτής σε σχολές χειριστών της Λουφτβάφε.
Στις 18 Νοεμβρίου 1938 οι εθνικιστές εξαπολύουν μεγάλη επίθεση και ξαναπερνούν τον ποταμό Έβρο. Παρόλο που ο Φράνκο έχει βγει νικητής, οι απώλειες είναι μεγάλες. Μόνο τον τελευταίο μήνα οι εθνικιστές έχασαν 15.000 άνδρες. Από την άλλη πλευρά τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Οι δημοκρατικοί έχουν 20.000 νεκρούς, 40.000 τραυματίες, 20.000 αιχμαλώτους. Επιπλέον έχουν χάσει πάνω από 300 αεροσκάφη και 35 τανκς.
Στα τέλη Δεκεμβρίου ο Φράνκο αποφασίζει να καταφέρει ένα μεγάλο πλήγμα στην Καταλανία. Παρά την έκκληση του Πάπα για ανακωχή λόγω των Χριστουγέννων, αρχίζει την επίθεση στις 23 Δεκεμβρίου. H επίθεση του Φράνκο, έπειτα από την πείρα του Έβρο, είναι καλά προετοιμασμένη. Στις 12 Ιανουαρίου 1939 οι φρανκικοί καταλαμβάνουν την Τορτόσα, στις 14 την Ταραγώνα και στις 26 του μηνός πέφτει η Βαρκελώνη. Πλέον το παιχνίδι για τους δημοκρατικούς έχει οριστικά χαθεί.
Την 1η Φεβρουαρίου 1939 η κυβέρνηση της Μαδρίτης προτείνει ένα σχέδιο ειρήνης στους εθνικιστές. O Φράνκο όμως μπροστά στην τελική νίκη – που αναμένεται άλλωστε – απορρίπτει αυτό το σχέδιο. Έπειτα από λίγες μέρες στις 6 του μηνός τα καταδιωκτικά της Λεγεώνας Κόνδωρ επιτίθονται αιφνιδιαστικά στο τελευταίο μεγάλο αεροδρόμιο των δημοκρατικών στην Καταλονία. Μεμιάς καταστρέφουν στο έδαφος είκοσι πέντε Curtis και
Rata, αμερικάνικα και ρώσικα αεροσκάφη αντίστοιχα. Για τους εμπειροπόλεμους πλέον λεγεωνάριους, ο καιρός επιστροφής στην πατρίδα δεν είναι και πολύ μακριά.
Στις 27 Φεβρουαρίου η Γαλλία και η Αγγλία αναγνωρίζουν επίσημα την κυβέρνηση του Φράνκο. Στις 28 Μαρτίου 1939 πέφτει η Μαδρίτη. Ακολουθεί η Βαλένθια στις 30 του μηνός. Την 1η Απριλίου τερματίζεται οριστικά ο εμφύλιος πόλεμος. Στις 28 ΜαΪου 1939 η Λεγεώνα Κόνδωρ εγκαταλείπει το ισπανικό έδαφος και επαναπατρίζεται στη Γερμανία όπου και διαλύεται. Οι πρώην λεγεωνάριοι εντάσσονται ξανά στις μονάδες από τις οποίες είχαν αποσπαστεί. Σε λίγους μήνες θα κληθούν ξανά να εφαρμόσουν όσα έμαθαν στην Ισπανία σ’ έναν άλλο πόλεμο, ασύλληπτα καταστροφικό και παρανοϊκό- το Δεύτερο Παγκόσμιο.
O Ισπανικός Εμφύλιος ήταν η χρυσή ευκαιρία για να δοκιμαστεί στη πράξη μια γιγαντιαία στρατιωτική μηχανή, που από τον Ιανουάριο του 1933, όταν οι ναζί αναλαμβάνουν τις τύχες του γερμανικού κράτους, αρχίζει με γοργά βήματα να οικοδομείται. Για τη Λουφτβάφε η δράση της Λεγεώνας Κόνδωρ στην Ισπανία ήταν η επιβεβαίωση της γερμανικής τεχνολογικής υπεροχής, αλλά και της άρτιας εκπαίδευσης των Γερμανών αεροπόρων. Οι επιδόσεις των Ju-86, Ju-87, Ju-52, Me-109, He-111, Do-17, Hs-123, όπως και άλλων αεροσκαφών, δε θα μπορούσαν να είχαν πιστοποιηθεί πουθενά αλλού καλύτερα παρά σ’ έναν πραγματικό πόλεμο.
Στην Ισπανία για πρώτη φορά στην ιστορία του αεροπορικού πολέμου χρησιμοποιούνται νέοι σχηματισμοί μάχης, πραγματοποιούνται οι πρώτες νυχτερινές αεροπορικές επιδρομές, όπως και η συνεργασία αεροπορικών μονάδων με τα φίλια τμήματα εδάφους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στη διάρκεια του B’ ΠΠ οι συμμαχικές αεροπορικές δυνάμεις έμαθαν πολλά για την αεροπορική πολεμική τέχνη από τους Γερμανούς. Και δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός ότι και σήμερα ακόμη ο σχηματισμός _Finger Four_ χρησιμοποιείται ακόμη, πενήντα πέντε χρόνια μετά το τέλος του ισπανικού εμφυλίου.
Ακόμα για τον προσεκτικό μελετητή της αεροπορικής ιστορίας του B ΠΠ, η δράση της Λεγεώνας Κόνδωρ στην Ισπανία, αποδεικνύει την εσφαλμένη αντίληψη που επικρατούσε στους κύκλους της Λουφτβάφε, ότι τα βομβαρδιστικά μέσης εμβέλειας μπορούσαν άνετα να εξασφαλίσουν την υπεροχή έναντι των εχθρικών καταδιωκτικών.
Με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να κάνουν το μοιραίο λάθος, να μην κατασκευάσουν ποτέ ένα βομβαρδιστικό ή ένα καταδιωκτικό μακράς εμβέλειας, με ολέθριες συνέπειες γι’ αυτούς αργότερα. Και δε θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι για τη Λουφτβάφε η Μάχη της Αγγλίας είχε χαθεί από την Ισπανία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Karl Ries/Hans Ring: THE LEGION CONDOR, SCHIFFER MILITARY
HISTORY.
2. Samuel W. Mitcham: EAGLES OF THE THIRD REICH, Airlife
England.
3. Ζωρζ Ρου: O ΙΣΠΑΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, εκδόσεις Πάπυρος.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το άρθρο δημοσιεύτηκε το Μάρτιο του 1994 στο τεύχος 111 της έντυπης έκδοσης του περιοδικού ΠΤΗΣΗ και ΔΙΑΣΤΗΜΑ. Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα ptisidiastima.com.
Διαβάστε επίσης
ΛΕΓΕΩΝΑ ΚΟΝΔΩΡ: H Γερμανική Επέμβαση στον Ισπανικό Εμφύλιο (ΑΡΧΕΙΟ ΠΤΗΣΗ, Μέρος 1ο)
