Με μια πρώτη ματιά, το γυάλινο φιαλίδιο με την γκρίζα σκόνη στο εσωτερικό του δεν δείχνει και τόσο σπουδαίο. Μόνο που η «σκόνη» αυτή φέρεται ότι είναι… αυθεντικό δείγμα εδάφους από την Σελήνη, δώρο του Νηλ Άρμστρονγκ στην δεκάχρονη κόρη ενός φίλου και μέλους μιας αεροπορικής αδελφότητας στην οποία ανήκε ο αστροναύτης. Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά, η Laura Cicco βρέθηκε στα δικαστήρια με την NASA η οποία ζητούσε το φιαλίδιο πίσω καθώς η σχετική νομοθεσία απαγορεύει σε ιδιώτες να έχουν στην κατοχή τους σεληνιακά δείγματα.
Στην μήνυσή της εναντίον της Εθνικής Υπηρεσίας Αεροναυτικής και Διαστήματος η κάτοχος του δείγματος ανέφερε πως το φιαλίδιο ήταν προσωπικό δώρο, μαζί με ένα αυτόγραφο του Άρμστρονγκ στο πίσω μέρος μιας επαγγελματικής κάρτας του πατέρα της, Τόμας Μάρεϋ. Ο Άρμστρονγκ και ο Μάρεϋ ήταν «αδελφοί» της λέσχης Quiet Birdmen, ιδρυθείσας την δεκαετία του ’20 από επιφανείς αεροπόρους. Όμως η NASA επιμένει πως από την στιγμή που όλα τα σεληνιακά δείγματα είναι περιουσία της κυβέρνησης, το φιαλίδιο πρέπει να κατασχεθεί.
Το 2012 το Κογκρέσο ψήφισε νόμο που όριζε πως εάν οι αστροναύτες έφερναν πίσω «αντικείμενα» από διαστημικές αποστολές τους –εγχειρίδια πτήσης, προσωπικά ημερολόγια ή κομμάτια από τις σεληνακάτους τους– αυτά θα τους ανήκαν και η κυβέρνηση δεν θα τα διεκδικούσε. Ωστόσο ο νόμος δηλώνει ρητώς ότι τα σεληνιακά δείγματα εξαιρούνται. Το πρόβλημα που απέκτησε η Laura Cicco όταν ανακάλυψε το ξεχασμένο φιαλίδιο στα πράγματα της μητέρας της, είναι πιο πολύπλοκο απ’ ότι φαίνεται.
Κατά τον δικηγόρο της μηνύτριας, ο νόμος του 2012 έχει ένα «παραθυράκι» αφού δεν ορίζει επακριβώς ότι απαγορεύεται η κατοχή σεληνιακού υλικού από ιδιώτες. Ως εκ τούτου, η πελάτισσά του θα πρέπει να κρατήσει το δείγμα που της δώρισε ο αστροναύτης φίλος του πατέρα της. «Το σεληνιακό υλικό δεν είναι λαθραία. Δεν είναι παράνομο να το έχει κανείς» ανέφερε η μήνυση.
Οι ειδικοί της NASA διαφωνούν. Τα δείγματα σεληνιακού εδάφους και βράχων που έφεραν οι αστροναύτες του προγράμματος Apollo είναι περιουσία της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, εκτός κι αν έχουν δοθεί ως δώρο σε ξένους ηγέτες κρατών, επισημαίνουν. Ο Νηλ Άρμστρονγκ δεν είχε την εξουσιοδότηση να χαρίσει το δείγμα σε κανέναν, λένε χαρακτηριστικά. Μόνο που το επιχείρημα της NASA έχει ένα τρωτό σημείο: στην ουσία είναι σαν να αποκαλεί έναν από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς ήρωες στην ιστορία… κλέφτη.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Εθνική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος αντιπαρατίθεται με ιδιώτες για την ανάκτηση σεληνιακών δειγμάτων. Σε μια από τις πιο τρανταχτές περιπτώσεις, πράκτορες του FBI κατέσχεσαν δύο πρες-παπιέ που επιχείρησε να πουλήσει η 74χρονη χήρα ενός μηχανικού της NASA –το ένα περιείχε ένα κομμάτι σεληνιακού βράχου στο μέγεθος κόκκου ρυζιού και το άλλο ένα τμήμα της θερμικής ασπίδας του Apollo 11. Οι πράκτορες θεώρησαν ότι η γηραιά κυρία τα είχε κλέψει αλλά αυτό δεν απεδείχθη και δεν ασκήθηκε δίωξη εναντίον της. Αυτό βέβαια δεν την εμπόδισε να μηνύσει αυτή τους πράκτορες επειδή την κατηγόρησαν!
Τα διαστημικά δείγματα ανέκαθεν ασκούσαν μια περίεργη, αν και… δικαιολογημένη, έλξη. Το 2002 τρείς μαθητευόμενοι της NASA «απελευθέρωσαν» από Johnson Space Center στο Χιούστον δείγματα αξίας 21 εκατ. δολαρίων αλλά τους έπιασαν. Σε μια άλλη περίπτωση, ο σάκκος μεταφοράς σεληνιακών δειγμάτων που είχε χρησιμοποιήσει ο Νηλ Άρμστρονγκ τον Ιούλιο του 1969, βγήκε κατά λάθος σε δημοπρασία από την NASA μετά την κατάσχεσή του από τον διευθυντή του διαστημικού μουσείου που τον είχε κλέψει. Επειδή ήταν η κυβέρνηση που έκανε το λάθος, στην δίκη που ακολούθησε η NASA έχασε και ο σάκκος πωλήθηκε τελικά έναντι 1,8 εκατ. δολαρίων.
Όσο για τα 270 σεληνιακά δείγματα που δόθηκαν ως δώρα σε ξένες κυβερνήσεις από τις ΗΠΑ, περίπου 150 εξ αυτών… αγνοούνται και θεωρείται ότι έχουν πωληθεί για «χοντρά λεφτά» στην μαύρη αγορά. Περιττό να επισημανθεί ότι τα δείγματα ήταν δώρο των Ηνωμένων Πολιτειών προς τις κυβερνήσεις και τον λαό των χωρών αυτών και όχι προς τους κυβερνώντες ή τους «ελαφροχέρηδες» αξιωματούχους τους.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Θα τα πούμε στο δικαστήριο: Η απίστευτη ιστορία της διαμάχης για μια… χούφτα φεγγαρόσκονη!
