Το 1906, ο Alfred Henry Lewis δήλωσε: «Υπάρχουν μόνο εννέα γεύματα μεταξύ της τάξης και της αναρχίας». Από τότε, η παρατήρησή του έχει χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους τόσο διαφορετικούς όσο ο Robert Heinlein και ο Leon Trotsky.
Το παρόν άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στις 5/11/2017
Το κλειδί εδώ είναι ότι, σε αντίθεση με όλα τα άλλα προϊόντα, το φαγητό είναι αυτό που δεν μπορεί να αναβληθεί. Αν υπήρχε έλλειψη, ας πούμε, παπουτσιών, θα μπορούσαμε να ζήσουμε για μήνες ή και χρόνια. Η έλλειψη βενζίνης θα ήταν χειρότερη, αλλά θα μπορούσαμε να την επιβιώσουμε, μέσω μαζικών μεταφορών ή ακόμη και περπατώντας, αν χρειαζόταν.
Αλλά με το φαγητό, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αν υπήρχε διακοπή στην παροχή τροφίμων, ο φόβος θα εμφανιζόταν αμέσως. Και αν η τροφοδοσία της αγοράς με τρόφιμα ήταν αβέβαιη, ο φόβος θα γινόταν έντονος. Μετά από την απουσία μόλις εννέα γευμάτων, δεν είναι απίθανο να πανικοβληθούμε και να είμαστε έτοιμοι να διαπράξουμε έγκλημα για να τα αποκτήσουμε. Αν βλέπαμε τον γείτονά μας με ένα κομμάτι ψωμί και είχαμε ένα όπλο, θα μπορούσαμε να πούμε: «Λυπάμαι, είσαι καλός γείτονας και είμαστε φίλοι εδώ και χρόνια, αλλά τα παιδιά μου δεν έχουν φάει τίποτα σήμερα. Πρέπει να έχω αυτό το ψωμί ακόμα κι αν πρέπει να σε πυροβολήσω».
Είναι πραγματικά τόσο εύκολο η ανθρωπότητα να φτάσει στην αναρχία;
Μέρος του προβλήματος έγκειται στην υποδομή που προκύπτει από ένα σύστημα αγοράς επικεντρωμένο στην αυστηρή εξοικονόμηση κόστους. Ένας βασικός παράγοντας που επηρεάζει το κόστος, είναι οι τιμές των καυσίμων. Η βιομηχανία τροφίμων λειτουργεί συνήθως σε πολύ μικρά περιθώρια – συχνά κάτω από το 2%. Παραδοσιακά, οι χονδρέμποροι και οι έμποροι λιανικής πώλησης βασίζονται σε ένα πλάνο επάρκειας δύο εβδομάδων και ένα σχέδιο πληρωμής 30 ημερών. Όμως, η ολοένα αυξανόμενη σύσφιγξη του οικονομικού συστήματος τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε χρόνο αναμονής μόλις τριών ημερών τόσο για τη προμήθεια όσο και για την πληρωμή προϊόντων. Αυτό ένα σύστημα που είναι ακόμα πλήρως λειτουργικό, αλλά χωρίς επιπλέον περιθώρια.
Εάν υπήρχε ένας μήνας όπου σημειώθηκε σημαντικός πληθωρισμός (πχ. 3%), όλα τα κέρδη θα χάνονταν για το μήνα τόσο για τους προμηθευτές όσο και για τους εμπόρους λιανικής, αλλά τα εμπορεύματα θα μπορούσαν να αντικατασταθούν και να πωληθούν για υψηλότερη τιμή τον επόμενο μήνα. Ωστόσο, αν υπήρχαν τρεις ή περισσότεροι συνεχείς μήνες πληθωρισμού, ο κλάδος δεν θα ήταν σε θέση να γεφυρώσει το χάσμα, ακόμη και αν αναμένονταν καλύτερες συνθήκες ανάπτυξης τους επόμενους μήνες. Η αποτυχία πλήρους καταβολής των οφειλών για αρκετούς μήνες θα σήμαινε μικρότερες παραγγελίες από εκείνους που δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν. Αυτό θα σήμαινε λιγότερα αγαθά στα ράφια. Όσο περισσότερο συνεχιστεί μια τέτοια πληθωριστική τάση, τόσο πιο γρήγορα θα αυξάνονταν οι τιμές για να αντισταθμιστεί ο πληθωρισμός. Και όλο και λιγότερα προϊόντα θα έφταναν στα ράφια.
Από τη Γερμανία το 1922, ως την Αργεντινή το 2000 και τη Βενεζουέλα το 2016, αυτό ήταν το μοτίβο κάθε φορά που ο πληθωρισμός γινόταν συστηματικός και όχι σποραδικός. Κάθε μήνα, μερικά καταστήματα έκλειναν, με πρώτα εκείνα που δεν διέθεταν επαρκή κεφάλαια.
Εκτός από τους λιανοπωλητές, ολόκληρη η βιομηχανία θα επηρεαστεί και, καθώς οι λιανοπωλητές εξαφανιστούν, οι προμηθευτές και ούτω καθεξής θα βρεθούν σταδιακά στην ίδια μοίρα. Μόλις οι αγοραστές αντιληφθούν ότι ενδεχομένως να υπάρξει πρόβλημα στη τροφοδοσία της αγοράς, θα σπεύσουν να προμηθευτούν όσα περισσότερα τρόφιμα μπορούν κάτι που όσο η αβεβαιότητα συνεχίζεται, θα οδηγήσει νομοτελειακά σε ελλείψεις. Ας θυμηθούμε μόνο τι έγινε στην Ελλάδα το 2015 όταν επιβλήθηκαν capital controls και χιλιάδες πολίτες έσπευσαν στα σούπερ μάρκετ για να προμηθευτούν είδη πρώτης ανάγκης, αδειάζοντας πολλές φορές τα ράφια.
Είναι η απρόβλεπτη παράδοση τροφίμων που αυξάνει τον φόβο, προκαλώντας πανικό και βία. Και, πάλι, κανένα από τα παραπάνω δεν είναι υποθετικό σενάριο. Είναι ένα ιστορικό προηγούμενο, μια αντίδραση που βασίζεται στην ανθρώπινη φύση όποτε συμβαίνει συστηματικός πληθωρισμός.
Ο πληθωρισμός γενικότερα ελέγχεται επί του παρόντος και, αν και οι κυβερνήσεις «μαγειρεύουν» τους αριθμούς, το σημερινό επίπεδο πληθωρισμού δεν αρκεί για να δημιουργήσει το παραπάνω σενάριο, όπως συμβαίνει σε τόσα άλλα κράτη.
Τέτοιες καταστάσεις όμως ξεκινήσουν σχεδόν πάντα εξαιτίας υπερβολικού χρέους. Γνωρίζουμε ότι το επίπεδο του χρέους είναι τώρα το υψηλότερο που υπήρξε ποτέ στην παγκόσμια ιστορία. Επιπλέον, οι αγορές μετοχών και ομολόγων είναι ουσιαστικά φούσκες ιστορικών διαστάσεων. Το εάν θα «σκάσουν» ή όχι, δεν το γνωρίζει κανείς.
Μια κατάρρευση των αγορών, ακολουθεί πάντα ο αποπληθωρισμός καθώς οι άνθρωποι προσπαθούν να «ξεφορτωθούν» περιουσιακά στοιχεία για να καλύψουν τις πιο άμεσες ανάγκες τους. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ – Fed (και άλλες κεντρικές τράπεζες) δηλώνει ότι αναμφισβήτητα θα εκτυπώσει τόσα χρήματα όσο χρειάζεται για να αντιμετωπίσει τον αποπληθωρισμό. Δυστυχώς, ο πληθωρισμός έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση στην τιμή των εμπορευμάτων από ό, τι τα περιουσιακά στοιχεία. Ως εκ τούτου, οι τιμές των βασικών προϊόντων θα αυξηθούν δραματικά, πιέζοντας περαιτέρω την αγοραστική δύναμη του καταναλωτή, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα να αγοράσει περιουσιακά στοιχεία, ακόμη και αν είναι σε τιμές ευκαιρίας. Ως εκ τούτου, οι κάτοχοι περιουσιακών στοιχείων θα μειώσουν τις τιμές τους επανειλημμένα καθώς γίνονται πιο απελπισμένοι. Στη συνέχεια, η Fed εκτυπώνει περισσότερα για να αντιμετωπίσει τον βαθύτερο αποπληθωρισμό και μπαίνουμε σε μια περίοδο όπου ο αποπληθωρισμός και ο πληθωρισμός αυξομειώνονται εναλλάξ.
Σε κάθε χώρα που έχει περάσει από μια τέτοια περίοδο κρίσης, η κυβέρνηση έχει τελικά ξεφύγει από την πορεία και η ελεύθερη αγορά έχει επικρατήσει, ενεργοποιώντας εκ νέου τη βιομηχανία και δημιουργώντας μια επιστροφή στο φυσιολογικό. Το ερώτημα δεν είναι εάν ο πολιτισμός θα τελειώσει (προφανώς όχι) Το ερώτημα είναι η δυνατότητα διαβίωσης μιας κοινωνίας που αντιμετωπίζει μια επισιτιστική κρίση, καθώς ακόμη και οι καλύτεροι άνθρωποι είναι πιθανό να πανικοβληθούν και να αποτελέσουν πιθανή απειλή για όποιον είναι γνωστό ότι έχει αποθηκεύσει τρόφιμα στο σπίτι του.
Πηγές
http://www.internationalman.com/
https://www.theguardian.com/commentisfree/
http://spartacus-educational.com/USAlewisAH.htm