Η τουρκική φρουρά της Θεσσαλονίκης παραδίδεται επίσημα στον ελληνικό στρατό, που παρελαύνει στους δρόμους της και υψώνει την ελληνική σημαία στο δημαρχείο.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 19 Οκτωβρίου/1 Νοεμβρίου 1912: Μάχη των Γιαννιτσών, νίκη στις πύλες της Θεσσαλονίκης
Μετά τη μάχη των Γιαννιτσών στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο, ο δρόμος για την Θεσσαλονίκη ήταν ανοιχτός. Παρόλα αυτά υπήρχε ακόμα ένα τουρκικό Σώμα Στρατού υπό τις διαταγές του φρουράρχου Χασάν Ταχσίν πασά, που αν και δεν συγκρινόταν σε ισχύ και ηθικό με τη Στρατιά Θεσσαλίας (7 Μεραρχίες Πεζικού και μία ταξιαρχία ιππικού) μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα και κυρίως καθυστερήσεις. Ταυτόχρονα ο Βουλγαρικός στρατός πλησίαζε ταχύτατα προς την πόλη από τα ανατολικά.
Εδώ, τοποθετείται το περήφημο σπέρμα της διαφωνίας Βενιζέλου και διαδόχου Κωνσταντίνου. Βλέποντας τις προοπτικές προέλασης προς Βορρά, ο διάδοχος, που είχε την αρχιστρατηγία, συνέχιζε μετά τα Γιαννιτσά να κινείται προς απελευθέρωση του Μοναστηρίου, όταν ο πρωθυπουργός πληροφορούμενος την επέλαση των Βουλγάρων στην ανατολική Μακεδονία του τηλεγράφησε επειγόντως, να εκτρέψει την πορεία του, ώστε να μπει πρώτος στην Θεσσαλονίκη.
Ο Βενιζέλος βλέποντας την πολιτική διάσταση του ζητήματος θεωρούσε την Θεσσαλονίκη το απόλυτο έπαθλο του πολέμου. Ο Κωνσταντίνος από την άλλη έβλεπε τα πράγματα από την στρατιωτική πλευρά. Οπότε η αυστηρή παρέμβαση του Βενιζέλου, ενός Έλληνα της διασποράς (η Κρήτη δεν ήταν μέρος του ελληνικού κράτους ακόμα), στοιχείου επαναστατικού και πρωθυπουργού κατ’απονομήν, θεωρήθηκε ως έκφραση ανυπακοής προς τον ίδιο, αρχιστράτηγο και διάδοχο του θρόνου.
Η αντιπαράθεση δεν συνεχίστηκε αλλά δεν έπαψε να υπάρχει. Η στρατιά Θεσσαλίας ελίχθηκε κατά 90 μοίρες στα ανατολικά και στις 25 Οκτωβρίου/7 Νοεμβρίου έφτασε έξω από την Θεσσαλονίκη. Ο Ταχσίν πασάς δεν είχε επιλογή. Προσπάθησε να διαπραγματευτεί την παραμονή των στρατιωτών του οπλισμένων και με τα λάβαρά τους περιοριζομένων στο φρούριο του Καραμπουρνού, με αντάλλαγμα την πόλη αλλά ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε. Απαίτησε την παράδοση του στρατού των 25.000 ανδρών και των 1.000 αξιωματικών και υποσχέθηκε την ασφαλή μεταφορά του ίδιου του πασά στη Μικρά Ασία. Ο Ταχσίν πασάς δέχτηκε.
Έτσι, το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου/8 Νοεμβρίου οι επιτελείς του Κωνσταντίνου, συνταγματάρχες Βίκτωρ Δούσμανης και Ιωάννης Μεταξάς, μεταβαίνουν στο τουρκικό αρχηγείο και υπογράφουν το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης. Εκτός των αιχμαλώτων περιέρχονται στην κατοχή του ελληνικού στρατού 70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα και 70.000 τυφέκια με τα πυρομαχικά τους.
Το επόμενο πρωί εισέρχονται στην πόλη δύο τάγματα Ευζώνων που υψώνουν την ελληνική σημαία στο Διοικητήριο. Στις 28 Οκτωβρίου/10 Νοεμβρίου εισέρχεται στην πόλη και ο υπόλοιπος στρατός κι ο ίδιος ο Κωνσταντίνος που μετέχει στην πανηγυρική δοξολογία στον Άγιο Δημήτριο.
Την ίδια μέρα φτάνουν και οι Βούλγαροι που ζητούν άδεια εισόδου στην πόλη και στρατωνισμού τους εκεί. Ο Κωνσταντίνος την αρνείται αλλά τελικά μετά από πιέσεις δίνεται για τυπικούς λόγους σε δύο βουλγαρικά τάγματα που διοικούν οι πρίγκηπες Βόρις και Κυρίλ. Αθετώντας τον λόγο τους, θα εισέλθουν με ένα ολόκληρο σύνταγμα. Η σύγκρουση είναι μήνες μόνο μακρυά. Στις 29 Οκτωβρίου/11 Νοεμβρίου θα καταφτάσει στη Θεσσαλονίκη ο βασιλιάς Γεώργιος που υπό βροχή θα παρελάσει μαζί με τον γιό του και όλο τον στρατό.
